به گزارش خبرگزاری حوزه، تأمل در مفاهیم مقاومت و دفاع مقدس همواره یکی از ضرورتهای فرهنگی ایران معاصر بوده است؛ مفاهیمی که تنها در عرصه رزم خلاصه نمیشوند، بلکه جلوهای از ایستادگی فکری، عقیدتی و معنوی در برابر هرگونه سلطه و تحریف هستند.
امیرعباس ربیعی، کارگردان جوان و دغدغهمند سینمای مقاومت، در این گفتوگو که با حوزه نیوز انجام داده، تلاش کرده با نگاهی عمیقتر، ماهیت این مفاهیم را در بستر سینما و تاریخ بازتعریف کند.
او از مقاومت بهمثابه «پیروزی بر نفس» سخن میگوید و تأکید دارد که آنچه دفاع مقدس ایران را از دیگر جنگهای تاریخ متمایز میسازد؛ حضور انسانهایی است که نه با نفرت، بلکه با ایمان و کرامت انسانی قدم به میدان گذاشتند.
بهعنوان آغاز گفتوگو، لطفاً برای ما تفاوت مفهومی «مقاومت» و «دفاع مقدس» را توضیح دهید. آیا این دو واژه تفاوتهایی دارند یا میتوان آنها را مترادف در نظر گرفت؟
واقعیت این است که مقاومت و دفاع مقدس دو مفهوم بسیار نزدیک و در هم تنیده هستند. در ذات خود، این دو به نوعی مترادفاند.
وقتی از مقاومت صحبت میکنیم، معمولاً این مفهوم در بستر مواجهه با تهاجم و تجاوز مطرح میشود؛ یعنی جایی که یک طرف مظلوم، برای حفظ عزت و کرامت خود در برابر زور و ظلم ایستادگی میکند. بنابراین، میتوان گفت دفاع مقدس نوعی مقاومت است و از سوی دیگر، هر مقاومتی هم ماهیتی دفاعی دارد. در سینمای دفاع مقدس، مقاومت به عنوان محور اصلی حضور دارد و عملاً هر اثری در این حوزه، روایتگر نوعی ایستادگی و پایداری است.
اما شما اشاره کردید که مقاومت فقط محدود به میدان جنگ نیست. منظورتان از این گستردگی چیست؟
مقاومت فقط یک عملیات نظامی نیست. این یک مسئله ذهنی، فکری، اعتقادی و باوری است. اگر بخواهیم آن را صرفاً در وقایع بیرونی و ظاهر نبرد ببینیم، دچار سطحینگری خواهیم شد. ممکن است در یک نبرد نظامی شکست بخوریم، اما این بههیچوجه به معنای شکست مقاومت نیست. چون مقاومت یعنی ایستادگی بر سر ارزشها، حفظ عزت و رد زندگی ذلتبار. پیروزی واقعی مقاومت، حفظ کرامت انسانی است. بنابراین حتی در ظاهر شکست هم میتوان پیروز بود.
شما از مقاومت بهعنوان یک مکتب یاد کردید. این تعبیر دقیقاً به چه معناست؟
مقاومت یک مکتب فکری و اخلاقی است که بر پایه پایداری در برابر ظلم و ستم بنا شده است. این پایداری میتواند در عرصه نظامی باشد، اما به همان اندازه در حوزههای فرهنگی، سیاسی یا اجتماعی هم معنا دارد.
روح مقاومت، حفظ ارزشهاست. اگر امروز تفکر مقاومت در کشورهای مختلفی از جهان بهعنوان الگویی الهامبخش شناخته میشود، دلیلش همین عمق و گستره مفهومی آن است. در این میان، شناخت دقیق تاریخ اهمیت فوقالعادهای دارد.
کسی که بدون مطالعه وارد مسائل معاصر شود، ممکن است دچار سوءتفاهم شود. ولی کسی که گذشته را میشناسد، بهتر میتواند اکنون را تحلیل کند.
با توجه به شرایط امروز، فکر میکنید این نگاه به مقاومت چه ضرورتی برای جامعه دارد؟
بسیار ضروری است. چون امروز دشمنان ما با استفاده از رسانهها و ابزارهای تبلیغاتی تلاش میکنند تا مفاهیم را تحریف کنند و مردم را نسبت به حقیقت مقاومت دچار تردید نمایند. در چنین شرایطی، آگاهی نسبت به حقیقت مقاومت و دفاع مقدس، نقش یک سپر فرهنگی و معنوی را ایفا میکند. وقتی مردم بدانند مقاومت به چه معناست، بهتر میتوانند بین حق و باطل تمایز قائل شوند و در جنگ نرم، ایستادگی کنند.
نقش سینما و هنر در این مسیر چیست؟ آیا سینمای دفاع مقدس توانسته این مفاهیم را منتقل کند؟
سینما و هنر ابزارهایی بسیار قوی برای انتقال مفاهیم هستند. سینمای دفاع مقدس و مقاومت میتواند با روایتهای انسانی و واقعی، روحیه مردم را زنده کند. این رسانه میتواند نسل جدید را با مفاهیم ارزشمند مقاومت آشنا کند؛ البته به شرطی که صرفاً روایتگر صحنههای جنگ نباشد. سینما باید با شخصیتپردازی، قصهگویی و لحظات تأثیرگذار، روح مقاومت را منتقل کند.
ارزش های دفاع مقدس بیش از هر چیز در چه نکاتی تبلور پیدا میکند؟
ارزش واقعی دفاع مقدس در انسانهایی است که در آن میدان قدم گذاشتند؛ انسانهایی خاص، پاک و معصوم که با تکیه بر اخلاق و ایمان به خدا جنگیدند. فتح واقعی برای آنها زمانی رقم میخورد که بر نفس خود غلبه کردند، نه فقط دشمن بیرونی. حتی وقتی پیروزی حاصل میشد، آن را به خدا نسبت میدادند، نه به خودشان. این نوع نگاه باعث شد تا حضورشان در میدان نبرد همراه با شگفتی باشد.
آیا در سینمای دفاع مقدس فتحها را میتوان در کنار پیروزیها قرار داد. برای مثال آیا مقاومت خرمشهر همانند فتح آن، ارزشمند است؟
در نگاه ارزشی، فتح و سقوط خرمشهر تفاوتی ندارد اگر معیار ما انسانهای حاضر در میدان باشند. اگر در زمان سقوط هم انسانها با اخلاق و ارزشهای انسانی و درونی مقاومت کرده باشند، همانجا هم پیروزی رخ داده است. مهم این است که انسان در دل نبرد، کرامت انسانی خود را حفظ کند.
در نهایت اگر بخواهیم سینمای دفاع مقدس را با سایر ژانرهای جنگی دنیا مقایسه کنیم، چه تفاوتهایی قائل هستید؟
تفاوت اصلی در پیوند عمیق این سینما با انسان و ارزشهای اوست. در تاریخ، جنگهای زیادی رخ داده، اما آنچه دفاع مقدس را متمایز میکند، واکنشهایی است که از درون انسانها ناشی میشود.
زیست، تفکر، باور و اخلاق در سینمای دفاع مقدس نقش محوری دارد. این چیزی است که ما را از جنگهایی مثل ویتنام یا جنگهای جهانی متمایز میکند. ما با مفاهیم انسانی جنگیدهایم، نه صرفاً با اسلحه و خاکریز.
انتهای پیام
نظر شما