به گزارش خبرگزاری حوزه از تهران، در سالهای اخیر، فیلم کوتاه بهعنوان رسانهای مؤثر و قدرتمند در بیان دغدغهها و مشکلات اجتماعی جایگاه ویژهای یافته است. این قالب هنری که روزبهروز مخاطبان بیشتری را جذب میکند، فرصتی است برای فیلمسازان تا بتوانند با هزینهای کمتر و در زمانی کوتاهتر، پیامهای مهم و اثرگذاری را به جامعه منتقل کنند. محمدرضا یکانی، کارگردان و تهیهکننده سینما معتقد است این فرم هنری علاوه بر تجربهگرایی، تبدیل به ابزاری کارآمد برای پرداختن به مسائل حیاتی و تربیتی شده است.
یکانی در گفتوگو با خبرگزاری حوزه، ضمن تأکید بر نقش فیلم کوتاه در شکلدهی به نگرشهای فرهنگی و اخلاقی، به اهمیت باورهای دینی و سبک زندگی ایرانی اسلامی در جلوگیری از آسیبهای اجتماعی اشاره کرده است. او بر این باور است که فیلم کوتاه میتواند در قالب روایتهای جذاب و ملموس، آموزههای دینی و اخلاقی را به نسل جوان منتقل کند و بهنوعی واکسینهای فرهنگی در برابر انحرافات جامعه باشد.
از نگاه این فیلمساز، ساخت فیلم کوتاه نه تنها به تجربه کسب کردن محدود نمیشود، بلکه فرصتی است برای انتقال پیامهای مهم و دغدغههای عمیق اجتماعی. او معتقد است که فیلمسازان باید مسئلهمحور باشند و با ارائه تصویری واقعگرایانه، مخاطب را به تفکر وادارند، نه اینکه صرفاً بخواهند راهحل ارائه کنند. از این رو، فیلم کوتاه میتواند نقش مهمی در حساسسازی جامعه و ایجاد گفتمان فرهنگی ایفا کند.
خبرگزاری حوزه در راستای انعکاس اهمیت این موضوع، گفتوگویی اختصاصی با محمدرضا یکایی فیلمساز فیلم کوتاه ترتیب داده است که در ادامه میتوانید متن کامل این گفتوگو را مطالعه کنید و با دیدگاههای او بیشتر آشنا شوید.
شما سالهاست که در حوزه فیلم کوتاه فعالیت میکنید. با توجه به تجربهتان، جایگاه فیلم کوتاه در دنیای امروز سینما چگونه است و ظرفیتهای این قالب برای بیان دغدغههای انسانی و اجتماعی را چطور میبینید؟
در دنیای فیلمسازی، فیلم کوتاه همیشه بهعنوان نقطه شروع بسیاری از فیلمسازان شناخته شده است و خود من نیز همین مسیر را پیمودهام. آغاز فعالیت فیلمسازان در این حوزه به این دلیل است که فیلم کوتاه امکان تجربه، آزمون و خطا و آموختن را فراهم میکند. فردی که میخواهد وارد عرصه سینما شود، نمیتواند یکباره سراغ فیلم بلند یا سریال برود، حتی اگر در تئوری همه اصول فیلمسازی را بداند. واقعیت این است که فیلم کوتاه بهنوعی یک دانشگاه عملی است که هنرمند میتواند در آن فنون، شیوه روایت و دغدغههایش را بسازد و تقویت کند.
اما نکته مهمتر این است که فیلم کوتاه امروزه دیگر صرفاً یک ابزار تمرینی نیست. با توجه به تغییرات تکنولوژیک، رشد شبکههای اجتماعی و تغییر ذائقه مخاطبان، فیلم کوتاه به یک مدیوم مستقل و بسیار مؤثر در انتقال پیامهای فرهنگی و اجتماعی تبدیل شده است. امروزه فیلم کوتاه با قدرت انتشار سریع و فراگیر، میتواند در عرض چند دقیقه صدای یک درد یا دغدغه باشد و این ویژگی باعث شده که بسیار مورد توجه و استقبال واقع شود.
چه عواملی باعث شده که فیلم کوتاه به چنین جایگاه و تأثیری در جامعه امروز دست پیدا کند؟
در وهله اول، هزینه و زمان تولید فیلم کوتاه بسیار کمتر از فیلمهای بلند و سریالهاست. ساخت فیلم بلند معمولاً نیازمند سرمایهگذاری سنگین، برنامهریزی گسترده و صرف وقت طولانی است که در شرایط اقتصادی و فرهنگی امروز برای بسیاری از فیلمسازان، یک مانع جدی به شمار میرود. در مقابل، فیلم کوتاه به دلیل اندازه کوچکتر و فرآیند تولید فشردهتر، اجازه میدهد تا افراد بیشتری بتوانند دغدغهها و ایدههای خود را سریعتر بیان کنند و به نمایش بگذارند.
همچنین نمیتوان نقش فضای مجازی و شبکههای اجتماعی را در این عرصه نادیده گرفت. فیلم کوتاه بهواسطه امکان اشتراک سریع و گسترده در این بسترها، توانسته به سرعت مخاطبانی میلیونی جذب کند و بسیاری از پیامها و مفاهیم اجتماعی را بهصورت بسیار مستقیم و ملموس به عموم منتقل کند. این گسترش ارتباط باعث شده که فیلم کوتاه به یک رسانه قدرتمند تبدیل شود که حتی میتواند در ایجاد تغییرات اجتماعی و فرهنگی نقش داشته باشد.
در صحبتهایتان بر دغدغه فیلمساز تأکید داشتید. به نظر شما، فیلمسازی که دغدغه ندارد، چگونه میتواند تأثیرگذار باشد؟
از دیدگاه من، یک فیلمساز بدون دغدغه اساساً نمیتواند فیلمساز باشد. داشتن مهارتهای فنی و تسلط به زبان سینما تنها بخشی از کار است. اگر یک کارگردان صرفاً تکنیکدان باشد و دغدغهای نسبت به مسائل اجتماعی، انسانی یا فرهنگی نداشته باشد، فیلمهایی که میسازد نمیتواند بهواقع تأثیرگذار باشد یا ارتباط عمیق با مخاطب برقرار کند.
وظیفه فیلمساز در وهله اول بیان مسئله است؛ یعنی به تصویر کشیدن واقعیتها، مشکلات، زخمها و چالشهایی که در جامعه وجود دارد. این بیان مسئله باید عمیق و مستند باشد تا مخاطب را به فکر وادارد و حس همدلی ایجاد کند. حل مسئله، بر عهده پژوهشگران، سیاستگذاران، کارشناسان فرهنگی و مسئولان است؛ اما وظیفه فیلمساز این است که چراغی روشن کند و مسیر گفتگو را باز نماید.
اگر فیلمسازی دغدغه نداشته باشد، فیلمهایش نمیتواند از لحاظ محتوایی جذاب و اثرگذار باشد. او صرفاً میتواند یک روایت سطحی یا تکنیکی ارائه دهد که تأثیر ماندگاری بر مخاطب ندارد. بنابراین معتقدم فیلمساز واقعی کسی است که با مسئله زندگی میکند، آن را میبیند، آن را بازگو میکند و مخاطب را به همدلی و تفکر وا میدارد.
در همین راستا، چقدر فیلم کوتاه توانسته است در اشاعه آموزههای دینی و فرهنگی موفق عمل کند؟
ببینید، به طور کلی باید گفت که سینما بهعنوان یک رسانه تأثیرگذار، ظرفیت بالایی برای انتقال مفاهیم دینی و فرهنگی دارد. رهبر انقلاب هم در بیاناتشان بارها تأکید کردهاند که هیچ چیزی به اندازه سینما تأثیرگذار نیست. نگاه کنید به نمونههای خارجی؛ هالیوود میلیاردها دلار هزینه میکند برای ساخت فیلمهایی که علاوه بر سرگرمی، مفاهیمی همچون قهرمانپروری، اخلاق و کار خوب انجام دادن را به کودکان و نوجوانان آموزش میدهند. فیلمهایی مثل مرد عنکبوتی یا هری پاتر نمونههایی هستند که برای کودکان زیر ده، دوازده سال ساخته میشوند و در عین سرگرمی، پیامهای اخلاقی قوی منتقل میکنند.
در کشور ما، آموزههای دینی ما چه هستند؟ راستگویی، درستکاری، پرهیز از غیبت، دوری از رفتارهای ناپسند و... اینها همه بخشی از آموزههای دینی است که از کودکی به ما آموزش داده میشود. اما مسئله این است که چقدر ما توانستهایم این آموزهها را به صورت فرهنگی در جامعه نهادینه کنیم؟ بچهها در مدرسه این مسائل را یاد میگیرند، اما وقتی وارد جامعه میشوند گاهی با چالش و رفتارهای نادرست روبرو میشوند. سینما و فیلم کوتاه در این میان چه نقشی دارند؟
اگر دغدغه فیلمسازی ترویج راستگویی یا هر آموزه اخلاقی دیگری باشد، فیلم کوتاه میتواند بهترین ابزار باشد. اثرگذاری فیلم بر مخاطب بسیار بیشتر از یک جلسه سخنرانی یا آموزش مستقیم است. اما مشکل اساسی فیلمهای ما این است که اغلب شعارزدهاند. نسل امروز دیگر پذیرای فیلمهای سطحی و پر از پیامهای کلیشهای نیست؛ بلکه میخواهد عقوبتها، پیامدها و واقعیات پشت رفتارهای نادرست را ببیند و درک کند. مثلاً نشان داده شود دروغگویی چه عواقبی دارد، خیانت چه ضربهای به جامعه میزند، چشمچرانی و غیبت چه تأثیرات مخربی دارد.
فیلم کوتاه باید این مفاهیم را به زبان ساده، اما قوی و جذاب روایت کند تا تأثیرگذار باشد. به همین دلیل هم لازم است نهادها و سازمانها حمایت کنند؛ صداوسیما، پلتفرمهای داخلی، و بخشهای فرهنگی که بودجههای خود را صرف تولید تیزرهای تبلیغاتی کنند، میتوانند درصدی از این بودجه را به حمایت از فیلمهای کوتاه اختصاص دهند.
ما در ایران سالانه نزدیک به هزار الی ۲ هزار فیلم کوتاه تولید میشود که اکثراً توسط جوانان با انگیزه ساخته میشود. مشکل اصلی این است که این فیلمها پس از تولید، جایی برای پخش ندارند. صداوسیما و رسانههای ملی باید یک شبکه یا کانال اختصاصی برای پخش این آثار ایجاد کنند تا این ظرفیتهای خلاقانه به جامعه عرضه شود و باعث فرهنگسازی و ارتقاء سطح آگاهی شود. اگر این امکان فراهم نشود، فیلمسازان به سمت تولید زیرزمینی و غیررسمی میروند که قطعاً از کنترل و مدیریت فرهنگی خارج است.
بهعلاوه، وقتی فیلمساز داخلی حمایت شود و آثارش دیده شود، انگیزهاش بیشتر خواهد شد تا دغدغههای واقعی جامعه را به تصویر بکشد. بسیاری از فیلمها برای مخاطب داخلی ساخته میشوند و هدف آنها تغییر نگرشها و ترویج ارزشهاست، نه صرفاً حضور در جشنوارههای خارجی.
در نهایت، برای موفقیت در این مسیر لازم است دولت، سازمانها و نهادهای فرهنگی کمک کنند، راه را برای فیلمسازی آسان کنند، بودجه اختصاص دهند و پخش و توزیع این آثار را تسهیل نمایند. البته فیلمسازان هم باید خطوط قرمز را بدانند و رعایت کنند، اما باید فضای باز و قابل قبولی برای بیان دغدغههای واقعی جامعه ایجاد شود.
اولین تجربه سینمایی من به فیلم «ماه پنهان» بازمیگردد که سال گذشته ساخته شد و خوشبختانه پروانه نمایش آن صادر شده است. اکنون این فیلم در نوبت اکران عمومی قرار دارد و امیدوارم بتواند مخاطبان را جذب کند و پیام مورد نظر را منتقل کند.
در کنار آن، پروژه تازهای به نام «نسیان» در دست دارم که تازه پروانه ساخت آن صادر شده است. این فیلم در ژانر پلیسی و معمایی خواهد بود. موضوع آن حول محور تلاشها و زحمات نیروهای انتظامی کشور میچرخد. از همینجا لازم میدانم درود و احترام خودم را به تمامی کسانی که در نیروی انتظامی خدمت میکنند و سختیهای فراوانی متحمل میشوند، اعلام کنم.
«نسیان» قصد دارد نگاه دلسوزانه و پیگیری پلیس در حل مشکلات مردم را به تصویر بکشد و تلاش کند تا گوشههایی از واقعیتهای اجتماعی و انتظامی امروز جامعه را به نمایش بگذارد. داستان فیلم به صورت مستقیم وارد جزییات نمیشود اما به گونهای است که مخاطب میتواند با فضای معاصر جامعه ارتباط برقرار کند و دغدغههای آن را درک نماید.
در حال حاضر بازنویسی نهایی فیلمنامه را انجام میدهیم و پس از اتمام این مرحله، آماده ورود به پیشتولید خواهیم شد. امیدوارم بتوانیم این پروژه را به شکلی موفق به انجام برسانیم که تأثیر مثبت و سازندهای بر مخاطبان داشته باشد.
انتهای پیام/
نظر شما