امروزه بسیاری از معاملات بانکی یا داد و ستدهای بازار بر اساس معاملات سلفی انجام می‌گیرد و برخی طرفین به دلیل عدم اطلاع از شرایط این نوع معامله ممکن است مرتکب داد و ستدهای ربوی شوند.
سرویس علمی و فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، به منظور تبیین معاملات سلفی متن فتاوای حضرت آیت الله صافی را در این خصوص منتشر می‌کند.
*تعریف معامله سلف
معامله سلف آن است كه مشتري پول را بدهد كه بعد از مدتي جنس را تحويل بگيرد و اگر بگويد: اين پول را ميدهم كه مثلاً بعد از شش ماه فلان جنس را بگيرم؛ و فروشنده بگويد: قبول كردم، يا فروشنده پول را بگيرد و بگويد: فلان جنس را فروختم كه بعد از شش ماه تحويل بدهم، معامله صحيح است.(1)
اگر پول طلا و نقره يا طلا و نقره را سلف بفروشد به پول طلا و نقره يا به طلا و نقره، معامله باطل است ولي اگر جنسي را سلف بفروشد و عوض آن را جنس ديگر يا پول بگيرد، معامله صحيح است، و احتياط مستحب آن است در عوض جنسي كه ميفروشد پول بگيرد و جنس ديگر نگيرد.
*شرايط معامله سلف
معامله سلف شش شرط دارد:
اول ـ خصوصياتي را كه قيمت جنس به واسطه آن‌ها فرق ميكند معين نمايند ولي دقت زياد هم لازم نيست، همين‌قدر كه مردم بگويند: خصوصيات آن معلوم شده كافي است. پس معامله سلف در نان و گوشت و پوست حيوان و مانند اين‌ها كه نميشود خصوصياتشان را كاملاً معين كرد، باطل است.
دوم ـ پيش از آن كه خريدار و فروشنده از هم جدا شوند، خريدار تمام قيمت را به فروشنده بدهد، يا به مقدار پول آن از فروشنده طلبكار باشد و طلب خود را بابت قيمت جنس حساب كند و او قبول نمايد، و چنان‌چه مقداري از قيمت آن را بدهد، اگر چه معامله به آن مقدار صحيح است، ولي فروشنده ميتواند معامله همان مقدار را به هم بزند.
سوم ـ مدت را كاملاً معين كنند، و اگر مثلاً بگويد تا اول خرمن جنس را تحويل ميدهم چون مدت كاملاً معلوم نشده، معامله باطل است.
چهارم ـ وقتي را براي تحويل جنس معين كنند كه در آن وقت، جنس به قدري كمياب نباشد كه فروشنده نتواند آن را تحويل دهد.
پنجم ـ جاي تحويل جنس را معين نمايند، ولي اگر از حرفهاي آنان جاي آن معلوم باشد، لازم نيست اسم آنجا را ببرند.
ششم ـ وزن يا پيمانه آن را معين كنند و جنسي را هم كه معمولاً با ديدن معامله ميكنند اگر سلف بفروشند اشكال ندارد، ولي بايد مثل بعضي از اقسام گردو و تخم‌مرغ تفاوت افراد آن به قدري كم باشد كه مردم به آن اهميت ندهند.
مسائل 2118 تا 2120 رساله عملیه معظم‌له
