حجت الاسلام محمد میرزامحمدی، در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، با اشاره به آثار دعا و توسل در رفع استرس و اضطراب و دفع بلا در ایام کرونایی، اظهار داشت: قبل از ورود به دعا و آداب دعا یا مباحثی که پیرامون اجابت دعا مطرح می‌شود، باید فلسفه دعا را بدانیم که اصلاً چرا پروردگار عالم چنین عبادتی را برای ما انسان‌ها و مؤمنین جعل فرموده است.

فلسفه دعا

 کارشناس مذهبی تصریح کرد: تا فلسفه دعا و نیایش را ندانیم، نمی‌توانیم انگیزه‌ای پیدا کنیم برای انس با این منسک عبادی؛ لذا ابتدا باید فلسفه دعا مطرح شود. وقتی به قرآن و روایات مراجعه می‌کنیم، پیرامون فلسفه دعا، مواردی را بیان فرمودند که مهم‌ترین آن‌ها، این است که بر خلاف تصور خیلی از مردم که گمان می‌کنند دعاها برای زمان و مکان خاص و انسان‌ها با گرفتاری‌های خاص است، دعا «عبادت» است و به تعبیر روایات: افضل عباده یا مخ العباده؛ پس اصل دعا و نیایش یک عبادت است، آن هم عبادتی که تمام مناسک عبادی مزین به آن است؛ به تعبیر دیگر، شما هیچ عبادتی را پیدا نمی‌کنید که عاری و خالی از دعا باشد، چه عباداتی که جنبه فریضه و واجب دارد، چه عباداتی که جنبه استحباب برای آن‌ها مطرح است.

دعوت به دعا و نیایش

وی افزود: در نماز که در روایات به عنوان عمود دین مطرح شده است مشاهده می کنیم، نماز مقدمات، مقارنات و معقباتی دارد، هم مقدمات نماز، هم معقبات نماز و هم مقارنات آن مزین به نعمت دعا است. روزه به همین ترتیب، حج که کامل‌ترین منسک عبادی است، همین طور و حتی می‌خواهم عرض کنم که خارج از دایره مناسک عبادی، تمام شئون انسان، بما هو انسان؛ شئون مادی و معنوی، فردی و اجتماعی، سیاسی و عبادی، فرهنگی و تربیتی او، مزین به نعمت دعا است؛ یعنی انسان در یک شبانه روز کامل از لحظه‌ای که از بستر خواب بلند می‌شود، تا لحظه‌ای که دوباره به بستر خواب می‌رود، دائما از طرف پروردگار عالم و اولیای الهی دعوت به دعا و نیایش شده است.

هیچ چیز آدمی عاری از دعا و نیایش نیست

حجت الاسلام میرزامحمدی خاطرنشان کرد: از لحظه‌ای که ما از خواب بیدار می‌شویم به ما فرمودند دعا کنیم و حمد و سپاس الهی را به جا بیاوریم که یک روز دیگر خدا به ما مهلت داده است. «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی أَحْیَانِی بَعْدَ أَنْ أَمَاتَنِی».  وقتی می‌خواهیم دست و صورت را بشوییم و چهره خود را مقابل آینه ببینیم، با دعا همراه است «اللَّهُمَّ کَمَا حَسَّنْتَ خَلْقِی فَحَسِّنْ خُلُقِی»؛ یعنی حتی برای نگاه کردن در آینه، شانه کردن مو، آب روی صورت ریختن، آب را دیدن تا وضو گرفتن و آمادگی برای نماز، برای خروج از منزل، نشستن سر سفره، برای میل کردن غذا، نوشیدن آب، برای پوشیدن لباس و کفش، نشستن در ماشین و وسایل نقلیه به جهت مسافرت، ورود به بازار و محل کسب و کار تا لحظه‌ای که می‌خواهیم به منزل برگردیم، شارع مقدس برای ما دعا جعل کرده است. این نکته اول؛ یعنی هیچ کدام از شئون فردی و اجتماعی، عبادی و غیر عبادی بشر را نمی‌توانید تصور کنید که عاری از دعا و نیایش باشد.

وی ادامه داد: نکته دوم، در بین مناسک عبادی، دعا عبادتی است که ما در آن دعوت شده‌ایم به کثرت، بر خلاف خیلی از عبادات دیگر. مثلا در تلاوت قرآن، قرآن کریم دو مرتبه می‌فرماید: « فَاقْرَءُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ ۚ عَلِمَ أَنْ سَیَکُونُ مِنْکُمْ»؛ یعنی دعوت به کثرت تلاوت نمی‌کند. یا در مورد نماز و روزه، در روایات ما آمده است که کثرت صلاة و صیام علامت عبادت نیست. قال مولا الرضا علیه السلام لیست العباده بکثرت الصلات و الصیام؛ بنابراین ما در مناسک عبادی دعوت به کثرت عمل نمی‌شویم بلکه به تعبیر قرآن، دعوت به احسن عمل شده‌ایم. «لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»؛ یعنی خلوص در عمل، هر گونه شائبه ریا و ناخالصی را از عمل بزداییم؛ اما در دعا این گونه نیست.

کارشناس حوزوی تصریح کرد: در دعا ما دعوت به کثرت شدیم، در کنار این که دعوت به خلوص در دعا و نیایش هم شده‌ایم؛ لذا در دعا، خود کثرت موضوعیت دارد و حتی در روایات ما هست که مرحوم شیخ طوسی در کتاب شریف تهذیب خود می‌آورند و از لحاظ سندی هم این روایات صحیح السند است، در تعقیبات نماز و حتی در خود نماز.

کثرت الدعا افضل من کثرت القرآن

حجت الاسلام میرزامحمدی اضافه کرد: از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روایت داریم، به سند صحیحه که پرسیدند: ما در نماز زیاد قرآن بخوانیم فضیلت بیشتری دارد یا زیاد دعا بخوانیم؟ امام فرمودند: کثرت الدعا افضل من کثرت القرآن. در تعقیبات نماز از امام صادق پرسیدند: ما در تعقیبات نماز قرآن بخوانیم افضل است یا دعا زیاد بخوانیم؟ امام فرمودند: کثرت الدعاء افضل؛ لذا نکته دومی که مطرح است، کثرت دعاست که بر خلاف مناسک دیگر ما دعوت به کثرت شدیم، مخصوصا در دعا برای فرج امام زمان (عج) که حضرت فرمودند:«أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ». پس خود کثرت موضوعیت دارد؛ لذا در ادعیه ما ارتباطی بین کثرت دعا و کثرت عطا مطرح شده است که هر چه قدر کمیت دعا تبدیل شود به کثرت، به همان اندازه عطا و جود و کرم الهی هم زیاد می‌شود.

دعا فقط مخصوص مریضی و گرفتاری نیست

وی اظهار کرد: نکته سوم این است که دعا برای فصل خاصی نیست. شارع مقدس دعا و نیایش را جعل نکردند برای زمان مریضی، گرفتاری، قرض، ترس و برای زدودن هم و غم، اگرچه برای تمام این‌ها دعا داریم، اما فلسفه جعل دعا، برای این زمان‌ها، مکان‌ها و موارد خاص نیست چون عرض کردیم که دعا اصلاً عبادت است.

متکبران با ذلت و خواری وارد دوزخ می شوند

حجت الاسلام میرزامحمدی ادامه داد: قرآن در آیه ۶۰ سوره غافر می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ»، «کسانی که از عبادت من تکبر بورزند، نه تنها مشتری جهنم‌اند، بلکه آن‌ها را با ذلت و خواری وارد دوزخ می‌کنیم». جناب زراره از امام باقر علیه السلام پرسید: کدام عبادت است که اگر کسی انجام نداد و استکبار ورزید باخواری وارد دوزخ می‌شود؟ حضرت فرمودند: مراد از این عبادت در این آیه دعا است. در آیه آخر سوره فرقان، می‌بینیم که پروردگار عالم ارزش و اعتبار و قیمت هر انسانی را با این دعا و نیایش بیان کرده است: « قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ »؛ یعنی ای پیامبر به مردم بگو که اگر این دعا و ارتباطتان با پروردگار عالم نباشد، نزد منِ خدا پشیزی ارزش و قیمت نخواهید داشت.

انسان، فقیر إِلَی اللَّهِ  است

وی افزود: نکته چهارم این است که پروردگار عالم در آیه ۱۵ سوره فاطر، انسان را بما هو انسان، فقیر معرفی می‌کند: « یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَی اللَّهِ »و این فقر هم فقر ذاتی و تکوینی است؛ یعنی انسان نه در آب و غذا، نه در نیازمندی‌های مادی و دنیوی خود فقیر إِلَی اللَّهِ  است، بلکه در تمام شئون انسان بما هو انسان، فقیر إِلَی اللَّهِ  است.

 کارشناس مذهبی اضافه کرد: امام صادق(ع) در دعای پایانی ماه شعبان به محضر خدا عرضه می‌دارد: «کُلُّنَا فَقِیرٌ إِلَی رَحْمَتِکَ»، جایی که اهل بیت(ع) چنین تعبیری به کار ببرند یا در قرآن حضرت موسی (ع) بفرماید: ّ«رَبِّ إِنِّی لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ»، جایی که انبیا و اولیای الهی در محضر خدا خود را فقیر إِلَی اللَّهِ  می‌دانند به طوری که پیامبر می‌فرماید: «الْفَقْرُ فَخْرِی وَ بِهِ أَفْتَخِرُ»، تکلیف ما مشخص است که افقر الفقراء ما انسان‌ها هستیم.

دست همه به سوی خدا دراز است

وی افزود: پس انسان به تعبیر الهی فقیر إِلَی اللَّهِ  است. در تمام شئون، چه مادی و چه معنوی و انسان فقیر در محضر غنی مطلق باید همیشه دست گدایی و مسئلت دراز کند و این مسئلت و گدایی باز هم دستور خود خدا است؛ یعنی ای انسانی که در تمام شئون فقیر إِلَی اللَّهِ  هستی، بر تو واجب است«وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ»؛ یعنی امر به مسئلت و گدایی و دعا هم باز از ناحیه پروردگار عالم است، چه در سوره غافر بفرماید ادعونی که امر است، چه در سوره الرحمان بفرماید که نه تنها تو انسان بلکه تمام موجودات عالم، شأنشأن مسئلت است. یَسْأَلُهُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یا لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ کُلٌّ لَهُ قانِتُونَ‌. پس از آن جا که انسان فقیر إِلَی اللَّهِ  است، دائما باید در تمام شئون مادی و معنوی دست مسئلت و گدایی، دست توسل و انابه و استغاثه و استعانت او به محضر پروردگار عالم دراز باشد.

حجت الاسلام میرزامحمدی گفت: در روایات می‌بینیم که خدا به انبیای الهی، حضرت موسی (ع) می‌فرماید: حتی نمک خمیر نانت را هم از ما بخواه، کنایه از این که از جزئی‌ترین امور تا کلی‌ترین امر که نابودی جریان طاغوت و فرعون است که هدایت امت است در بیان نورانی قرآن و روایات به ما دستور داده شده است که به عنوان بنده و عبد از پروردگار عالم مسئلت و گدایی کنیم.

نسخه آرامش و رفع غم

وی افزود: یکی از آثار دعا آرامش است، یکی از آثار دعا دفع همّ و غم است، یکی از آثار دعا این است که انسان از ضررهای مادی و معنوی جلوگیری می‌کند، و حقیقت دعا، این است که دعا و نیایش عبادت است، دعا و نیایش بندگی و تقرب إِلَی اللَّهِ  است. دعا و نیایش باعث می‌شود که انسان طغیان نکند، خود را فقیر إِلَی اللَّهِ  بداند و بی‌نیاز نداند. از دیگران که نمی‌توانند کاری کنند، منقطع شود و به این منبع نامتناهی که غنی مطلق است، متصل شود.

دعا ملاک ارزش و قیمت آدمی است

کارشناس مذهبی تصریح کرد: باید بدانیم که در فلسفه دعا اجابت نخوابیده است که مردم به گمان باطل فرض می کنند که اگر دعایی کردیم و به هر دلیلی مستجاب نشد، ایراد از ناحیه پروردگار عالم است و دیگر نباید دعا کنیم، خیر، دعا ملاک ارزش و قیمت آدمی است. اگر دعا نباشد اصلاً انسان در محضر خدا پشیزی ارزش ندارد؛ لذا دستور خود پروردگار عالم به این دعا و مسئلت است که در روایات ما و ادعیه و مناجات ما بحثی پیرامون دعا مطرح است؛ یعنی این گونه نیست که هر کس که زبان و ابزار ادراک بشری را دارد، می‌تواند دعا کند و خدا را صدا بزند.

صدا زدن خداوند

حجت الاسلام میرزامحمدی اظهار کرد: این دعا کردن و صدا زدن خدا به تعبیر حضرت زین العابدین (ع): «وَمِنْ أَعْظَمِ النِّعَمِ عَلَیْنا جَرَیَانُ ذِکْرِکَ عَلَیٰ أَلْسِنَتِنا» (سیزدهمین مناجات خمس عشر) یک نعمتی است که متوقف بر اذن است که امیر المؤمنین(ع) در نامه ۳۱ به امام حسن(ع) فرمود: پسرم بدان، این خدایی که به تو اذن داده است که دعا کنی، «وَ اعْلَمْ أَنَّ الَّذِی بِیَدِهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ قَدْ أَذِنَ لَکَ فِی الدُّعَاءِ». خدایی که مالک آسمان‌ها و زمین است و تمام گنجینه عالم در اختیار او است، به تو اذن داده است که او را صدا بزنی. وقتی به تو اذن داد که او را صدا بزنی، «وَ تَکَفَّلَ لَکَ بِالاْجابَةِ»؛ پس دعا متوقف بر اذن است و تا پروردگار عالم اجازه ندهند، زبان، اعضا و جوارح و مخصوصا قلب بنده دعایی نمی‌شود؛ لذا در دعای افتتاح هم می‌بینیم امام زمان عرضه می‌دارد: اللّٰهُمَّ أَذِنْتَ لِی فِی دُعائِکَ وَمَسْأَلَتِکَ، خدایی که به من اجازه فرمودی من تو را صدا بزنم و در محضر تو گدایی کنم، فَاسْمَعْ یَا سَمِیعُ مِدْحَتِی ، وَأَجِبْ یَا رَحِیمُ دَعْوَتِی.

انتهای پیام/