شفیع آقامحمدیان، کارگردان سینما در گفتوگو با خبرگزاری حوزه با تأکید بر جایگاه ویژه سینما در اصلاح اجتماعی، بیان کرد: سینما بهعنوان یکی از هنرهای تأثیرگذار میتواند نقشی جدی در هدایت فکری جامعه ایفا کند و این موضوع در سینمای دینی نمود روشنتری دارد. سینمای دینی توانایی دارد ارزشهایی چون صداقت، ایثار، بخشش و عدالت را نه در قالب شعارهای تکراری، بلکه در بستر زندگی واقعی به تصویر بکشد و همین ویژگی است که آن را از دیگر گونههای سینمایی متمایز میکند. بسیاری از آثار شاخص این حوزه توانستهاند الگوهای رفتاری ارائه دهند که در تقویت انسجام اجتماعی و ارتقای اخلاق عمومی جامعه تأثیر مستقیم داشته است. نمونههای متعددی از فیلمهایی که به ایثارگریها، زندگی شهیدان و مفاهیم معنوی پرداختهاند، نشان دادهاند که سینما چگونه میتواند ذهنیت و رفتار مردم را تحت تأثیر قرار دهد.
وی افزود: کارکرد اصلاحی سینما صرفاً در نقد مسائل منفی خلاصه نمیشود، بلکه مهمتر از آن در ارائه راهکارهای درست جلوه پیدا میکند. وقتی تماشاگر میبیند شخصیتهای یک فیلم از مسیر خطا و انحراف به سوی ارزشهای والای انسانی و دینی حرکت میکنند، ناخودآگاه انگیزه میگیرد تا خود نیز چنین مسیری را تجربه کند. این همان اصلاح فرهنگی از طریق سینماست؛ رویکردی که میتواند جامعه را به سمت رشد و تعالی سوق دهد و نسل جوان را با امید، معنا و هویت آشنا کند.
این کارگردان سینما در بخش دیگری از گفتوگو به ظرفیتهای بینالمللی سینمای دینی پرداخت و اظهار کرد: سینمای دینی صرفاً محدود به مرزهای جغرافیایی نیست و به دلیل آنکه حامل پیامهایی چون عدالت، صلح، معنویت و حقیقت است، میتواند در سطح جهانی اثرگذار باشد. این پیامها نیاز مشترک همه بشریت است و در دنیایی که بسیاری از مردم از خشونت، ابتذال و مصرفگرایی خسته شدهاند، چنین سینمایی میتواند بهعنوان جایگزینی سالم و امیدبخش مطرح شود.
وی بیان کرد: تجربههای موفق سینمای ایران در جشنوارههای جهانی نشان داده است که اگر پیامهای دینی در قالبی هنرمندانه و روایت جذاب عرضه شوند، حتی مخاطبان غیرایرانی نیز با آنها همذاتپنداری میکنند. بسیاری از فیلمهایی که با موضوعات دینی ساخته شدهاند، توانستهاند در آن سوی مرزها تماشاگران فراوانی پیدا کنند و این امر ثابت میکند که زبان معنویت یک زبان مشترک جهانی است. فیلمسازان باید با رعایت استانداردهای جهانی و توجه به تکنیکهای حرفهای سینما، پیامهای دینی را به شیوهای قابل فهم و جذاب برای جهان ارائه کنند.
آقامحمدیان در ادامه درباره یکی از آسیبهای مهم سینمای دینی هشدار داد و گفت: کلیشهای شدن بزرگترین تهدید هر جریان هنری است. اگر روایتها به چند موضوع محدود و تکراری تقلیل پیدا کنند، مخاطب با اثری مواجه میشود که پایان آن از ابتدا قابل پیشبینی است و دیگر جذابیتی برایش باقی نمیماند. تکرار کلیشهها میتواند سینمای دینی را به مرور زمان به حاشیه براند و از متن زندگی فرهنگی جامعه دور سازد.
وی برای برونرفت از این آسیب، بر ضرورت توجه به تنوع موضوعی و روشهای خلاقانه در روایت تأکید کرد. وی توضیح داد: زندگی معصومان، آموزههای قرآنی، ارزشهای اخلاقی و انسانی ظرفیتهایی بیانتها دارند که هرگز تمام نمیشوند. آنچه اهمیت دارد، شیوه روایت این مفاهیم است. به گفته آقا محمدیان، فیلمسازان باید بتوانند این مضامین را با زبان امروز و در قالب شخصیتپردازیهای زنده و نزدیک به زندگی واقعی بازآفرینی کنند. همچنین بهرهگیری از پژوهشهای عمیق و همکاری مشاوران دینی و هنری به صورت توأمان میتواند سبب شود روایتها هم دقیق باشند و هم از خلاقیت کافی برخوردار شوند.
تعادل میان اصول دینی و جذابیت سینمایی
مدیرعامل سابق مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در پاسخ به پرسشی درباره تعادل میان وفاداری به اصول دینی و جذابیت سینمایی توضیح داد: پایبندی به ارزشهای دینی به معنای خشک بودن فیلم یا از بین رفتن جذابیت نیست. آموزههای دینی سرشار از داستانهای پرکشش و شخصیتهای چندلایهاند که اگر بهدرستی پرداخته شوند، حتی میتوانند برای مخاطب عام جذابتر از بسیاری داستانهای تخیلی باشند. هنر فیلمساز در این است که بتواند این مفاهیم را در قالبی عرضه کند که تماشاگر احساس نزدیکی و درگیری با آن داشته باشد.
وی ادامه داد: استفاده درست از ابزارهای حرفهای سینما مانند ریتم مناسب روایت، موسیقی تأثیرگذار، جلوههای بصری و بازیگری قوی میتواند اثر را غنیتر و جذابتر سازد. وقتی یک فیلم از استانداردهای بالای هنری برخوردار باشد، دیگر صرفاً بهعنوان یک اثر دینی خشک و آموزشی دیده نمیشود، بلکه در سطح آثار جدی سینما مورد توجه قرار میگیرد. اگر فیلمساز بهطور همزمان بر محتوا و زبان هنری تسلط داشته باشد، ارزشهای دینی و جذابیت سینمایی نه تنها در تضاد قرار نمیگیرند، بلکه مکمل یکدیگر خواهند شد.
آقا محمدیان در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به موضوع فروش و جذب مخاطب در سینمای دینی گفت: برخی گمان میکنند که آثار دینی صرفاً میتوانند در سطح جشنوارهها دیده شوند و توانایی رقابت در گیشه را ندارند، اما این باور اشتباه است. موفقیت در گیشه به معنای از دست دادن هویت دینی اثر نیست، بلکه به شناخت درست از ذائقه مخاطب، روایت جذاب و تبلیغات مؤثر وابسته است. وقتی فیلمی داستانی پرتعلیق و هیجانانگیز با شخصیتهای باورپذیر و موقعیتهای دراماتیک داشته باشد، مخاطب بدون توجه به برچسب «دینی» یا «غیردینی» جذب آن خواهد شد.
وی افزود: یکی از نقاط ضعف سینمای دینی در سالهای گذشته، ضعف در تبلیغات و عرضه درست بوده است. بسیاری از فیلمهای ارزشمند تنها به دلیل کمبود در معرفی مناسب به تماشاگران، فرصت جذب مخاطب گسترده را از دست دادهاند. در شرایط امروز که رسانهها و شبکههای اجتماعی نقشی تعیینکننده در معرفی آثار دارند، طراحی کمپینهای تبلیغاتی حرفهای و نوآورانه برای فیلمهای دینی ضروری است.
آقامحمدیان اضافه کرد: سینمای دینی برای آنکه به موفقیت اقتصادی برسد، باید به زبان امروز مردم نزدیک باشد. اگر فیلمها بتوانند به دغدغههای واقعی جامعه پاسخ دهند و همزمان با سرگرمکردن، پیام عمیق دینی و اخلاقی را منتقل کنند، خودبهخود به آثاری پرمخاطب تبدیل خواهند شد. این نقطه تلاقی سینمای ارزشمدار با سینمای پرفروش است؛ جایی که میتوان بهطور همزمان هم دغدغه فرهنگ داشت و هم به اقتصاد سینما کمک کرد.
نقش نهادهای فرهنگی و حمایتی
این کارشناس سینما در ادامه به نقش نهادهای فرهنگی و حمایتی در تقویت یا تضعیف سینمای دینی اشاره کرد و گفت: تجربه نشان داده است که هیچ جریان فرهنگی بدون حمایت ساختاری نمیتواند مسیر پایداری را طی کند. وقتی نهادهای فرهنگی سیاستهای شفاف، حمایتهای مالی و بسترسازی مناسب فراهم کنند، فیلمسازان انگیزه بیشتری برای ورود به این عرصه پیدا میکنند. در غیر این صورت، بسیاری از ایدهها در همان مرحله ابتدایی متوقف میشوند.
وی اضافه کرد: حمایت صرف به معنای نتیجهبخش بودن نیست. آنچه اهمیت دارد، هدفمند بودن حمایتهاست. اگر هر فیلمی تنها به دلیل داشتن برچسب «دینی» مورد حمایت قرار گیرد، کیفیت آثار پایین خواهد آمد و مخاطب به مرور از آن فاصله میگیرد. بنابراین، لازم است معیارهای مشخصی برای ارزیابی کیفیت و جدیت آثار تعریف شود تا حمایتها به سمت فیلمهایی هدایت شوند که واقعاً توانایی اثرگذاری فرهنگی دارند.
آقا محمدیان همچنین تأکید کرد: حمایت باید همهجانبه باشد؛ یعنی از مرحله نگارش فیلمنامه و تولید تا اکران و پخش. به گفته او، مشکل بسیاری از فیلمهای دینی این است که پس از تولید رها میشوند و به دلیل ضعف در اکران یا نبود برنامهریزی برای پخش، به دست مخاطب اصلی نمیرسند. این چرخه ناقص باید اصلاح شود تا سینمای دینی بتواند جایگاه شایستهاش را در فرهنگ عمومی تثبیت کند.
وی در ادامه به موضوع آموزش نسل جوان فیلمسازان اشاره کرد و گفت: آینده هر جریان فرهنگی به جوانان آن وابسته است و سینمای دینی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگر قرار است این جریان در آینده زنده و پویا باقی بماند، باید از همین امروز نسل تازهای از فیلمسازان را تربیت و حمایت کنیم. جذب جوانان به سمت این حوزه نه با اجبار، بلکه با آموزش صحیح، ایجاد انگیزه و فراهم کردن فرصتهای تجربه عملی امکانپذیر است.
این سینماگر تاکید کرد: آموزش در این حوزه باید تلفیقی از دانش هنری و معرفت دینی باشد. اگر تنها به آموزش تکنیکهای سینمایی بسنده کنیم یا فقط مباحث نظری دینی را منتقل کنیم، نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد. جوانان باید بیاموزند چگونه میتوان میان هنر و دین پیوند برقرار کرد و اثری ساخت که هم استانداردهای سینمایی داشته باشد و هم پیام دینی و اخلاقی عمیق.
آقامحمدیان همچنین بر اهمیت بسترهای تجربه عملی تأکید کرد و گفت: برگزاری کارگاههای تخصصی، جشنوارههای موضوعی و حمایت از تولیدات دانشجویی میتواند زمینهای فراهم کند تا استعدادهای جوان در عمل رشد کنند. نسل جدید اگر تجربه کند و بازخورد واقعی بگیرد، میتواند راهی متفاوت و خلاقانه برای آینده سینمای دینی رقم بزند. این نگاه آیندهنگر تضمین میکند که سینمای دینی در سالهای پیش رو نیز زنده و اثرگذار باقی بماند.
پرهیز از شعارزدگی در روایت دینی
این مدیر سینمایی در پاسخ به پرسشی درباره خطر شعارزدگی در سینمای دینی بیان کرد: شعارزدگی یکی از آسیبهای جدی این سینماست. وقتی پیامهای دینی به شکل مستقیم و خطابهای ارائه شوند، مخاطب احساس میکند با اثری تبلیغاتی روبهروست نه یک فیلم هنری. نتیجه این رویکرد آن است که تماشاگر از اثر فاصله میگیرد و پیام نیز بیاثر میشود.
وی راهکار پرهیز از این آفت را بازگشت به اصل «داستانگویی» دانست و گفت: اگر پیامهای دینی در دل یک روایت جذاب و پرتعلیق جای بگیرند، مخاطب ناخودآگاه با آن همراه میشود. شخصیتهای چندلایه و موقعیتهای دراماتیک بهترین بستر برای انتقال پیامهای دینی هستند، نه دیالوگهای مستقیم و شعاری.
آقامحمدیان در ادامه تأکید کرد: استفاده از ابزارهای هنری مانند نمادپردازی، استعاره، فضاسازی و طراحی موقعیتهای خلاق میتواند پیامهای دینی را در لایههای زیرین اثر جای دهد. این روش علاوه بر آنکه زیبایی و ماندگاری فیلم را افزایش میدهد، سبب میشود مخاطب درگیر کشف معنا شود و اثرگذاری پیام بسیار عمیقتر باشد.
چشمانداز آینده سینمای دینی
آقا محمدیان در ادامه به چشمانداز آینده سینمای دینی پرداخت و گفت: آینده این سینما به میزان هوشمندی ما در بهرهگیری از فرصتها بستگی دارد. اگر بتوانیم به زبان روز سخن بگوییم و در عین حال وفاداری خود به ریشههای معنوی را حفظ کنیم، سینمای دینی نه تنها تضعیف نمیشود، بلکه میتواند پرقدرتتر از گذشته ادامه مسیر دهد.
وی درباره مشکلات موحود در این عرصه گفت: چالشها البته کم نیستند. مشکلات مالی، ضعف حمایتهای ساختاری، و رقابت شدید با سینمای تجاری میتوانند موانعی جدی باشند. اما تجربه نشان داده است که وقتی فیلمسازان با عشق و دغدغه به این حوزه ورود میکنند، آثاری خلق میکنند که حتی در سطح جامعه به جریان اجتماعی تبدیل میشود. این نقطه قوت سینمای دینی است که میتواند بر محدودیتها غلبه کند.
آقامحمدیان در انتها تصریح کرد: آینده سینمای دینی باید بیش از هر زمان دیگری بر پرداختن به مسائل واقعی جامعه تمرکز داشته باشد. اگر این سینما بتواند به پرسشها، مشکلات و نیازهای نسل امروز پاسخ دهد، جایگاه خود را در فرهنگ عمومی تثبیت خواهد کرد. تنها با چنین رویکردی است که سینمای دینی میتواند به جریان پیشرو و ماندگار سینمای ایران بدل شود.
انتهای پیام
نظر شما