مهم‌ترین بایسته‌های توفیق در ارتقای فرهنگ عمومی

به گزارش خبرگزاری حوزه، اهمیت و میزان تأثیرگذاری مقوله "فرهنگ عمومی" تا آن‌جاست که بسیاری از اندیشمندان آن را به مثابه‌ی روح یک ملت توصیف می‌کنند به این معنا که چنانچه این روح ضعیف شود، جسم جامعه نیز بیمار می‌گردد.

فرارسیدن چهاردهم آبان‌ماه به عنوان "روز فرهنگ عمومی" نیکو فرصتی است تا بار دیگر به این بحث به صورت جدی‌تر و عمیق‌تر پرداخته و از این رهگذر به مهم‌ترین الزامات و بایسته‌های توفیق به منظور ارتقای فرهنگ عمومی جامعه عنایت داشته باشیم.

اهمیت اقناع افکار عمومی در عرصه فرهنگ‌سازی

در مقام تعریف و تبیین، فرهنگ عمومی را فرهنگ غالب و موسّعی توصیف می‌کنند که در بین عامه مردم جامعه رایج است و در عین‌حال گستره‌ای از عقاید، هنجارها و ارزش‌ها را در برمی گیرد که اجبار اجتماعی غیر رسم، حامی است و لذا به اعتقاد کارشناسان در اینجا عمدتاً سخن از پذیرش و اقناع به میان می‌آید.

صحبت از شیوه های اقناع افکار عمومی به منظور صیانت از فرهنگ عمومی و رشد و بسط آن البته مجالی فراخ می طلبد اما اجمالاً در این گزارش تأکید و اصرار بر این نکته مسلم است که تلاش مستمر به منظور ایجاد تغییر در نگرش اعضای جامعه در فرآیند اقناع سازی بیش از هر چیز مستلزم بهره‌گیری هوشمندانه از ابزار هنر و رسانه است.

لزوم توجه به تخصص و تعهد به‌طور همزمان

مهم این است که در فنون و روش های اقناعی به خصوص ناظر به سختی ها و پیچیدگی های کار فرهنگی باید هم از افراد متخصص و کاربلد در این زمینه بهره بُرد و هم این که به شکلی غیرمستقیم به دنبال القای پیام و ارایه محتوا به مخاطب زیرک و حساس امروزی بود. به دیگر سخن ما در این رابطه هم نیازمند اصل تخصص هستیم و هم تعهد و این که به شکلی همزمان به این دو مقوله توجه صورت گیرد.

از سوی دیگر باید توجه داشت که بی‌توجهی و یا کم‌توجهی برخی نهادها و ارگان‌های فرهنگی کشور که بعضاً اشتهای قابل‌توجهی نیز در جذب و بلعیدن بودجه‌های مملکتی دارند، بی‌گمان از جمله مهم‌ترین دلایل ناکارآمدی بخش مهمی از سیستم و چرخه‌ی فرهنگی است که خود این مساله باعث شده تا اثرگذاری چندانی در روند اجرای بسیاری از طرح ها و برنامه‌های فرهنگی مصوب سیستم حاکمیتی نداشته باشیم.

اهمیت فرهنگ‌عمومی از نگاه سکاندار انقلاب

چند سال پیش رهبر فرزانه انقلاب در دیدار جمعی از مسئولان ناظر به بایسته های فرهنگ عمومی تأکید کرده و فرمودند: "دولت و مسئولان موظفند که توجه کنند به جریان عمومی فرهنگ جامعه؛ ببینند کجا داریم می‌رویم، چه دارد اتفاق می‌افتد، چه چیزی در انتظار ما است؛ اگر چنانچه مزاحماتی وجود دارد، آنها را برطرف کنند. "

با نگاهی دقیق‌تر به این فرمایش مقام معظم رهبری متوجه می‌شویم که ایشان سه مسأله کلیدی را در این زمینه به عنوان راهبرد مورد تأکید قرار می‌دهند؛ نخست این که چه چیزی در حوزه فرهنگ عمومی در حال رخ دادن است. دوم هم این که چه امری در انتظار ماست، کجا می‌رویم، چه مزاحماتی در فرهنگ عمومی وجود دارد و بالاخره نکته سوم هم این که چگونه می توان با گذر از این مزاحمات به سمت فرهنگ عمومی مطلوب حرکت کرد.

همه ظرفیت‌ها را بکار بگیریم

در واقع همه‌ی همت و تلاش مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دستگاه‌های مرتبط با حوزه فرهنگ و به خصوص شورای فرهنگ عمومی کشور باید این باشد که ظرفیت‌های موجود برای تحقق اهداف یادشده به نحوی بسیج شود که به شکلی غیرمستقیم شاهد و ناظر تحقق اقناع افکار عمومی در ساحت فرهنگ باشیم که اگر این‌گونه باشد، لاجرم حرکت به سمت فرهنگ مطلوب، تسهیل و روان شده و به تدریج می‌توان اُمید داشت که بر مشکلات و معضلات موجود در زمینه‌ی فرهنگ عمومی فائق شویم.

گرچه به جهت شرایط خاص کشور در برهه ی کنونی به طور جدّ معتقدیم که حل مسایل اقتصادی و به ویژه رفع دغدغه های معیشتی مردم باید در اولویت کاری دولت سیزدهم قرار گیرد، اما به هر حال مستنبط از تأکیدات و فرمایشات سکاندار حکیم و بیدار انقلاب اسلامی به هیچ وجه نباید چشم بر اهمیت و فوریت خاص مسایل فرهنگی فروبست.

جریان نفوذ فرهنگی را جدی بگیریم

از سوی دیگر در عرصه به ظاهر پرهیاهو و در باطن قضیه بسیار مهم و حساس فرهنگ می بایست مراقب نفوذی هایی بود که هر چند از منابع بیت المال ارتزاق می‌کنند اما خروجی کارهایشان گاه حتی مقابل خواست و اهداف انقلاب قرار می‌گیرد و جای بسی تأسف است که گاه ردپاهای روشن و نیمه روشنی از این جریان در روال تصمیم‌گیری ها و تصمیم سازی‌ها نیز وجود دارد.

نکته حائز اهمیت دیگر این که باید جلوی رانت‌خواری در عرصه فرهنگ گرفته شود و از آن سو زمینه حمایت از جوانان مؤمن و انقلابی که ایده های خوبی برای فعالیت های فرهنگی و درخشش در میدان عمل دارند را فراهم نمود.

عقلانیت انقلابی در ساحت فرهنگ

شک نباید کرد که عافیت‌اندیشی و مصلحت‌سنجی‌های بی‌مورد به ویژه در عرصه های مربوط به ساحت فرهنگ عمومی، منافات جدی با رویکرد انقلابی در این زمینه دارد و البته این سخن به معنای تک بُعدی نگری و عدم وجود انعطاف عقلانی نیست بلکه اتفاقاً انقلابی‌گری در میدان وسیع فرهنگ عین عقلانیت و منطق است.

مساله مهم بعدی نیز این است که انجام فعالیت‌های مؤثر فرهنگی، پیش از هر چیز نیاز به طرح ریزی هوشمندانه و خوش سلیقگی و دقت نظر در مرحله اجرا دارد که در این خصوص شورای فرهنگ عمومی کشور و به طور کلی مدیران و نهادهای فرهنگی، نقش بسیار مهمی می‌توانند ایفا کنند، ضمن آن که از مجلس شورای اسلامی نیز انتظار می رود که در این باره نظارت و هدایتگری مناسب را داشته باشد.

سید محمدمهدی موسوی