خبرگزاری حوزه/ امروز پنجشنبه 28 شهریور برابر با 13 ذی القعده مصادف است با سالروز رحلت سه عالم برجسته مسلمان که در زندگی مبارک و حیات طیبه‌شان نمودار جهاد در راه علم، اجتهاد و تلاش برای احیای دین حق بودند.

حکیم بزرگ قطب الدین رازی عالم اندیشمند و حکیم حاذق اسلامی، فقیه متکلم میرزا محمد استرآبادی شخصیت بلندمرتبه دینی و رادمرد عرصه علم و عمل، دانشمند بزرگوار آیت الله آقا محمد خراسانی فرزند برومند آخوند خراسانی.

این سه بزرگوار که عمر گرانمایه خویش را با صبر، ثبات، جد و جهد، در راه اعتلای کلمه حق و آیین علم و منظومه دین صرف نموده و آثاری بس گرانمایه و ممارستی سخت و پرمایه از خود به یادگار گذاشتند و در زمره نام آوران عرصه علم و دین درآمدند.

مرور تاریخ زندگی این عزیزان براستی پندآموز و یاریگر دل و قوت بخش قلوب طلاب راه دین و سالکان طریق کسب معارف آیین است.

گرچه هر یک از این بزرگان و اندیشمندان در ورطه ای و میدانی از میادین علمی به اوج قله های کمال رسیدند و در رشته خاص خویش از سرآمدان و نام آوران شدند، اما آنچه در همه آنها جزء وجوه مشترک به حساب می آید، ایمان و عملی است که خالصا لله و برای تقرب به ساحت حقیقت ربوبی در دوران حیات خویش به نمایش گذاردند.

باری؛ به این مناسبت، به طور فشرده و موجز، مروری داریم بر تاریخ زندگی و شخصین این رادمردان عرصه معرفت که میراث ماندگارشان برای اکنونیان، تلاشی است که با جان و دل در راه علم و کسب معرفت به ظهور رساندند و یاری‌گر دین خدا شدند و خدا نیز نصرتشان بخشید و ماندگارشان نمود.

*قطب‌الدین رازی

شخصیت نام آوری همچون ابو جعفر محمد بن محمد رازی، معروف به قطب الدين رازی که از اقطاب علم و دانش و خرد و آگاهی و از متبحرین علوم اسلامی و معارف دینی در قرن هشتم هجری است، بی هیچ شک و تردیدی از سرآمدان علوم اسلامی و منشأ خیر و برکت در حوزه تحصیل و تدریس آیین و دین مبین چه در حیطه شاگردپروری و چه در ساحت تحجد و تهذیب است که نامش بر بلندای علم و معرفت اسلامی در میادین مختلف علم و خرد از فقه و حکمت گرفته تا کلام و منطق و اخلاق می درخشد.

قطب الدين، در فقه اسلامی و ادبيات عرب مهارت و تبحری بس سترگ و شگرف داشت. او در حکمت و کلام و منطق اسلام از سرآمدان روزگار خود بود.

قطب الدین رازی اصالتا اهل ورامين و شهر ری بود و نسبش به اين بابويه قمی می رسد.

پس از سالها تدریس و جهاد علمی در ایران، بار هجرت بست و به حله شتافت و نزد علامه حلی به تحصیل و طلبگی و ممارست در عرصه علم و ایمان مبادرت ورزید و توانست از خرمن علم و اندیشه و اخلاق آن مرد بزرگف خوشه هایی بس متبرک و متناسل برچیند و بار خود را در محضر شریف او بربندد.

از جمله شاگردان حضرت قطب لدین رازی می توان به شيخ محمد مکی معروف به شهيد اول، شريف جرجانی و سعد الدين تفتازانی و دیگرانی از اجله علم و خرد اشاره کرد که  از محضر قطب الدین رازی بهره های علمی و معنوی بسیار بردند.

جمله ای به نقل از جناب قاضی شهيد در کتاب مجالس هست که به خوبی به معرفی و پرداخت شخصیت علمی، ارزش آثار و نوشته های ایشان کمک می کند که می فرمايد: خورشيد فضيلتش از مطلع شرح مطالع طالع و محکمات حکمتش از افق کتاب محکمات ساطع است.

قطب الدين رازی آثاری در علوم عقلی و نقلی همچون  شرح اشارات، شرح شمسيه یا لوامع الاسرار در شرح انوار علامه محکمات (محاکمات) در شرح قواعد علامه، مفتاح، بحر الاصداف، و تحفة الاشراف را در حوزه فقه و حکمت از خود برجای گذاشته و نزد علاقه‌مندان و مشتاقان علم و معرفت، خاصه طلاب علوم دینی، به ودیعت نهاده است.

حضرت ابو جعفر محمد بن محمد رازی معروف به قطب الدين در سال 647 پا به عرصه گیتی نهاد و در سنه 776 پس از عمری مجاهدت علمی، نقش آفرینی ایمانی و اندوختن خوشه هایی از خرمن معرفت و تحقیق و پژوهش با برجای نهادن میراثی گرانبها از سیره علمی و مکتوبات اندیشگی اش، به دیار باقی شتافت.

*میرزا محمد استرآبادی

دیگر مرد فرهیخته و دانشیِ این عرصه، محمد بن علی بن ابراهيم معروف به ميرزا محمد استر آبادی است که یکی از علمای برجسته شيعه در اوايل قرن یازدهم به شمار می رود.

ایشان دانشمندی وارسته، عالمی برجسته، فقیهی متأله و دانشمندی مبرز، محدثی بزرگ و عالمی ثقه و از شناخته شده ترین اهالی و اصحاب علم  رجال احاديث بود.

به نحوی که حر عزيز صاحب اَمل، ميرزا محمد استر آبادی را «عالمی فاضل و محققی با دقت و پارسائی پرهيزکار و مورد اطمينان» معرفی می سازد.

این رادمرد خردمند در فن حديث و علم رجال، همچون بزرگان و بلندپایگانی و سرآمدانی چون نجاشی و سيد بن طاووس و... از تخصص و تبحری کم نظیر و تأثیرگذار برخوردار بود.

کتاب رجال میرزای استرآبادی از بهترين و جامع ترين کتب این حوزه علمی به شمار می آید و نیز سایر آثار مکتوب ایشان از جمله شرح آيات الاحکام و حاشيه تهذيب از ماندگاران عرصه تألیف و تصنیف متون دینی و از جرگه گرانسنگ نوشتارهای آیینی محسوب می شود.

زندگی معنوی این رادمرد عرصه علم و ایمان به راستی و درستی، گویا و جویای یک جهاد علمی تمام عیار است که در میدان علوم دینی به افق های بلندی منتهی شد و خوان پرکرامتی از اندیشه و رهیافتهای معنوی و اصول فکری را برای طالبان علم و عاشقان معنویت گسترد و همه طلاب علم و عمل را بدان دعوت نمود.

توجه و جد و جهد ایشان در چندین حوزه علمی و خاصه عرصه فقه و رجال براستی زبانزد و مثال زدنی است.

و بی تردید این تبحر و بزرگی، نه تنها از مجرای طلبگی و تلاش در عرصه علم و بلکه از مجلای ایمان و مجاهدت عارفانه و پرهیزگاری و تقوا میسر شده است.

و این خاصیت علوم، معارف دینی و مفاهیم آیینی است که بی هیچ تردید و ترددی بایستی علاوه بر سیطره علمی به عمق ایمانی نیز مجهز باشد و الا به هیچ نتیجه ای نخواهد رسید.

محمد بن علی بن ابراهيم معروف به ميرزا محمد استر آبادی پس از عمری جهاد علمی در سنه 1028 هجری قمری به دیار باقی شتافت و روح پرفتوحش به ملکوت اعلی پرکشید.

*آیت‌الله آقامحمد خراسانی

و بالاخره آيت‏اللَّه آقا محمد بن آخوند خراساني که از علماي معاصر خراسان و رئيس حوزه‏ي علميهي مشهد بود در نجف اشرف به دنیا آمد و در آنجا که مرکز علمی و مهد دانش و خردورزی و قطب اندیشه اسلامی بود، رشد نمود.

 ادبيات، متون فقه و اصول و سطوح را از محضر پدرش آموخت و سپس به مشهدمقدس عزيمت كرد.

در مشهد، حوزه‏ي درس خارج تشكيل داد و صدها نفر از علما و فضلا از محضر درسی او بهره مند می گشتند.

ایشان پس از مدتی که از برپایی کرسی پر رونق تدریسش گذشت،‌ به زعامت و مرجعیت تام و تمام آن بلاد رسید و قطب علمی آن سامان گردید.

از جمله وقایع تلخ روی داده در دوران پایانی حیات ایشان غائله‏ مسجد گوهرشادِ سال 1354 ق بود که موجب شد ایشان به تهران منتقل شود و پس از گذشت دو سال، این عالم ربانی رحلت کرد و دارفانی را وداع گفت و در جوار مرقد مطهر عبدالعظيم حسني(ع) به خاک سپرده شد.

آری؛ هر سه بزرگواری که نام و یادشان را در این مجال و به قدر وسع این محفل گرامی و زنده داشتیم عمر گرانمایه خویش را با صبر و ثبات و جد و جهد، در راه اعتلای کلمه حق و آیین علم و منظومه دین صرف نموده و به همین دلیل است که مرور تاریخ زندگی این عزیزان براستی پندآموز و یاریگر دل و قوت بخش قلوب طلاب راه دین و سالکان طریق کسب معارف آیین است.