به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین رمضانی امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ در خطبه های این هفته نماز جمعه هامبورگ ابراز داشت:
با توجه به آثار فراوانی که در نماز جمعه وجود دارد، به نظر رسید در خطبه های این هفته نماز جمعه هامبورگ به برخی از مباحث و نکات مهم پیرامون فریضه نماز جمعه پرداخته شود. پیش از بیان هر مطلبی لازم است یادآوری شود حدود 54 سال است که در مسجد جامع امام علی(ع) هامبورگ، نماز جمعه اقامه می شود و قشرهای مختلف مردم از همه ملّیت های گوناگون در این مراسم با شکوه شرکت می کنند و از آثار و برکات عبادی، معنوی و اجتماعی آن بهره مند می گردند.
از منظر آموزه های دینی، روز جمعه روز اجتماع مؤمنین بوده و از جایگاه ویژه ای نزد مسلمانان برخوردار است. آن گونه که در تاریخ آمده پس از افزایش مسلمانان در مدینه، آنها با هم مشورت کردند و این روز را برای اجتماع خود برگزیدند. در این روز مسلمانان دور هم جمع می شدند و نماز ظهر را به جماعت برپا می داشتند. پیامبر(ص) در روزهای اوّل هجرت با اقامه نماز جماعت این اقدام مسلمانان را تثبیت نمود و کم کم این روز نزد مسلمانان به عنوان آخر هفته و روز عبادت جمعی قرار داده شد. پس از تشریع حکم نماز جمعه، برگزاری این عمل عبادی، به مهم ترین اجتماع و فریضه هفتگی مسلمانان تبدیل گردید؛ به طوریکه از آن پس ماهیت اجتماعی و سیاسی اسلام در این روز به نمایش در می آمد.
نماز جمعه فریضه ای جمعی است که برای برگزاری آن حضور حداقل 5 نفر نمازگزار لازم است. در نماز جمعه، امام و خطیب نماز، خود و نمازگزاران را به تقوای الهی دعوت می کند و درباره مبانی و مسائل دینی صحبت می کند و نیز به مسائل و مشکلات جاری مسلمانان می پردازد.
این نماز علاوه بر آثار و جنبه عبادی خود، ویژگی های خاصی نیز دارد؛ از جمله جمعی بودن آن، گردهمایی مردم یک شهر در آن و نیز ضرورت گوش دادن به خطبه ها به گونه ای که دو خطبه جایگزین دو رکعت نماز می باشد. از اینرو بسیار مهم است که نماز گزاران با دقت و توجه و حفظ سکوت و آرامش در حالی که رو به قبله نشسته اند، خطبه ها را گوش دهند و از صحبت کردن، خوردن و آشامیدن، مطالعه کردن و حرکات اضافی پرهیز نمایند. شاید بتوان خطبه های نماز جمعه را روح نمازجمعه دانست. از اینرو خطیب جمعه باید در ارائه محتوای خطبه دقت های لازم را داشته باشد و در آن هم به وظایف فردی مردم اشاره داشته باشد و هم وظایف جمعی مسلمانان را مورد توجه قرار دهد.
آثار نظم و ترتیب نمازگزاران در نماز جمعه
بی شک رعایت نظم و ترتیب و شانه به شانه بودن نمازگزاران، بر ابعاد روحانی و معنوی نماز جمعه می افزاید و شکوه و عظمت و نیز روح وحدت و یکپارچگی امت اسلامی، در این مراسم بزرگ عبادی و اجتماعی، بهتر نمایان می شود. نماز جمعه در حقیقت محلی برای ذکر خدا و فرصتی برای تمرین ارتباط با اوست. خدای متعال در سوره جمعه آیه 9 می فرماید: « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ».
همان طور که دقت می شود، این آیه اشاره دارد به اینکه در روز جمعه نماز را به طور جمعی بر پا دارید و به ذکر خدا بشتابید و تجارت را رها کنید. در واقع طبق این آیه جمعه و نماز آن محلی است برای همساز شدن به سمت و سوی هستی. چه اینکه از آیات دیگر سوره مبارکه جمعه استفاده می شود که این روز، روز بهره گیری از فضل و عنایت الهی است : « فإذا قضيت الصلاة فانتشروا في الأرض وابتغوا من فضل الله واذكروا الله كثيرا لعلكم تفلحون» چون نماز به پایان رسید در زمین منتشر شوید و از فضل و کرم خدا طلب روزی کنید و خدا را بسیار یادآور شوید، تا رستگار شوید.
این آیه اشاره می کند به اینکه پس از نماز جمعه بار دیگر بر سر کارهای خود باز گردید اما در این مرحله با توشه ای جدید یعنی فضل و کرم الهی و شیوه ای جدید یعنی خدا را به عنوان مقصد اصلی در نظر آورید تا رستگار شوید و مسیر زندگی و حیات خود را قرب الهی قرار دهید. اگر به سوره جمعه که مستحب است در رکعت اول نماز جمعه پس از سوره حمد قرائت گردد، توجه شود معانی و مضامین بسیار عمیقی از آن به دست می آید و فلسفه نماز جمعه به درستی روشن می گردد. در این روز با توجه به مقام و جایگاه نماز جمعه، مومنین راستین به محل نماز جمعه می روند تا از برکات معنوی آن بهره مند شوند و پیوند معنوی و فکری خود را با دیگر شرکت کنندگان تعمیق بخشند.
آنچه از سوره مبارکه جمعه به دست می آید این است که انسانها باید مقصد زندگی خود را، خدای متعال قرار دهند؛ همان خدایی که همه موجودات او را تسبیح می کنند و آدمی نیز باید با آنها به تسبیح حق تعالی مشغول گردد. بعثت انبیاء علیهم السلام هم برای همین مقصد بوده است؛ لذا آن پیام آوران الهی با تلاوت آیات و تعلیم کتاب و حکمت و تزکیه مردم تلاش می کردند تا انسان ها راه و مقصد را به طور صحیح بشناسند و از ضلالت و گمراهی درآمده و خداگونه شوند.
اگر انسان مسیر رسیدن به قرب الهی را برای خود برگزیند، خدای متعال فضل، عنایت و محبّت خود را شامل حالش خواهد نمود، به شرط آنکه هر آنچه را از آموزه های پیامبر(ص) می آموزد، در زندگی به کار بندد و عامل به آنها باشد. خدای متعال در پایان سوره مبارکه جمعه، یادآور می شود که هر مسلمانی باید بداند که ایمان به خدا انسان را جاودانه خواهد کرد و این باور را در متن زندگی خود باید مورد توجه قرار دهد. حضّار در نماز جمعه به موعظه های خطیب نماز جمعه گوش فرا می دهند و دل را صیقل داده و به نوعی احیاء و زنده می کنند و بار دیگر اوامر و نواهی الهی را مرور می کنند، تا خود را در مسیر هدایت ثابت قدم نمایند. بی شک نماز جمعه محلی برای تشخیص درست وظیفه و تکلیف است و لذا مردم هر هفته در این اجتماع عظیم شرکت می کنند تا آخرین وضعیت اسلام و مسلمانان و نیز وظیفه و مسئولیت خود در قبال آنان را بدانند.
توصیه پیامبر درباره نمازجمعه
آثار نماز جمعه آن قدر زیاد است که حتی پیامبر اکرم (ص) می فرماید: به فرزندان خود نماز جمعه را یادآور شوید که از برکات معنوی این فریضه اجتماعی بهره مند شوند «واذکرهم یوم الجمعه». همچنین می فرماید: «مَنْ أَتَى الْجُمُعَةَ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ» كسیكه برای رضای خدا و برای اجر و قرب به نماز جمعه بیاید، خدا گناهانش را می بخشد و از نو برای او حساب باز می کند. از اینرو سزاوار نیست که نماز جمعه بی جهت ترک شود. امام باقر(ع) در این زمینه می فرماید: «من ترکها متعمّدا فلا صلاة له» هر کس بدون عذر و دلیل نماز جمعه را رها کند، نمازی که می خواند، خیلی ارزش ندارد و باز از آن حضرت نقل شده است که فرمودند: «وَ اللهِ لَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ أَصْحَابَ النَّبِیِّ ص كَانُوا یَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَه یِ یَوْمَ الْخَمِیسِ لِأَنَّهُ یَوْمٌ مُضَیَّقٌ عَلَی الْمُسْلِمِینَ به خدا قسم به من خبر دادند كه اصحاب پیامبر از پنج شنبه خودشان را برای روز جمعه و نماز جمعه آماده می كردند. در روایتی آمده است که « كَانَ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ(ع) یَتَهَیَّأُ یَوْمَ الْخَمِیسِ لِلْجُمُعَه امام كاظم(ع) این گونه بود که از شب جمعه خود را برای نماز جمعه آماده می كرد. در بیانی از امام رضا(ع) نیز نقل شده است که فرمودند: « لِأَنَّ الْجُمُعَه مَشْهَدٌ عَامٌّ فَأَرَادَ أَنْ یَكُونَ الْإِمَامُ سَبَباً لِمَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغِیبِهِمْ فِی الطَّاعَه وَ تَرْهِیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِیَه»از این بیان دقیق استفاده می شود که نماز جمعه محل اجتماع اقشار مختلف مردم با سلیقه های گوناگون است و خطیب جمعه باید تلاش کند، مصالح عامّه مسلمین را در نظر بگیرد و به شدت از طرح مباحث سلیقه ای و یا جناحی پرهیز نماید. به همین جهت شرائط برعهده گرفتن منصب امامت جمعه بیشتر از شرائط امام جماعت یک مسجد است؛ زیرا بر اساس برخی روایات به غیر از عدالت و صحت قرائت و... ، امام جمعه از سوی امام معصوم(ع) و یا حاکم اسلامی ــ که همان فقیه جامع الشرائط مبسوط الید است ــ اجازه اقامه نماز جمعه را پیدا می کند، ضمن اینکه باید نسبت به شرایط و اوضاع جوامع اسلامی از جهات مختلف دنیوی و دینی آگاهی لازم را داشته باشد. همچنین فضای عمومی نماز جمعه باید فضای طاعت و بندگی خدای سبحان و پرهیز از معصیت و نافرمانی خدا باشد. نمازجمعه می تواند فضای بسیار مناسبی برای خودسازی و دگرسازی باشد. خودسازی اینست که انسان تلاش کند خود را به درستی بشناسد و روابط خود را با خدا و خلق خدا اصلاح کند و راز خلقت و آفرینش را به صورت صحیح درک کند و خود را به قرب الهی برساند.
آنچه به هنگام شرکت در نماز جمعه لازم است مورد توجّه قرار گیرد اینست که باید آداب نماز به طور کامل رعایت گردد. ضمن اینکه برای شرکت در نماز مناسب است انسان بهترین و نظیف ترین لباس خود را بپوشد، خود را معطّر کند و با طمانینه و آرامش وارد محل نماز جمعه شود و سپس رو به قبله بنشیند و بادقت و بدون توجه به اطراف، خطبه ها را گوش کند و از موعظه ها و پند های مطرح شده در خطبه ها بهره گیرد و زمینه رشد فکری و معنوی خود را فراهم سازد. نماز جمعه برای آنست که انسان رابطه خود را با خدا و مردم تقویت کند و تجربه با هم زیستن را مرور کند و از لذت عبادت جمعی بهره مند شود و از آثار و برکات این فریضه با شکوه الهی برخوردار گردد.
البته بسیار روشن است که گوش کردن خطبه های نماز جمعه مانند شنیدن سخنرانی های دیگر نیست، بلکه نمازگزار ظهر جمعه باید بداند که او در حال نماز است و همه فقها فتوا داده اند که دو خطبه نمازجمعه به منزله دو رکعت نماز محسوب می شود. لذا انسان باید ضمن رعایت همه آداب نماز، خطبه ها را به دقت گوش دهد و سزاوار نیست که نسبت به خطبه ها بی توجه باشد و مثلاً با تکیه دادن به دیوار خطبه ها را گوش دهد؛ بلکه باید رو به قبله بنشیند و با حفظ همه آداب و شئون به سخنان و موعظه های خطیب جمعه گوش دهد و روح و ذهن خود را تلطیف نماید و از نتیجه ذکر الله یعنی آرامش فردی و جمعی برخوردار گردد.
ان شاء الله خدای متعال توفیق درک نماز جمعه را به همه ما عنایت فرماید تا اینکه از آثار و برکات آن بیشتر بهره مند شویم و صفوف خود را روز به روز فشرده تر و مستحکم تر نمائیم و نیز به فکر حل مشکلات یکدیگر باشیم.
