سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» به مناسبت سالروز ازدواج امیرالمؤمنین علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها برخی از اصول انتخاب همسر را منتشر می کند.
اصول و ارزش ها در انتخاب همسر
پيوند زناشويى و ازدواج مبتنى بر يكسرى اصول و ارزش ها است كه در هر فرهنگى متفاوت است.
در فرهنگ اسلامى لازم است ارزش هاى خاصى براى انتخاب شريك زندگى رعايت شود كه عدم توجه به آنها مى تواند آينده زندگى زناشويى را با خطر مواجه سازد و يا كارآمدى لازم را از آن بستاند: اصالت خانوادگى، اخلاق، ديندارى، كفويت، محبت و علاقه و انتخابى بودن (1) از شاخص هاى انتخاب همسر دانسته شده است.
از انتخاب همسر با معيارهاى صرفاً مادى و ظاهرى به شدت پرهيز داده شده است؛ البته منظور آن نيست كه اين معيارها هرگز نبايد مورد توجه باشد، منظور آن است كه اصالت را به آنها ندهيم. ممكن است فردى از زيبايى ظاهرى برخوردار باشد، اما باطنى آلوده يا ريشه اى فاسد داشته باشد. روشن است كه ازدواج و تشكيل زندگى مشترك با چنين فردى كارى عاقلانه نيست.
در حديثى از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) نقل شده است: اگر كسى صرفاً به دليل زيبايى با فرد ديگر ازدواج كند، خيرى از ازدواج خود نخواهيد ديد و ممكن است به هدف خود نرسد و زندگى اى تلخ و پر از گرفتارى نصيب او شود. به همين دليل، توصيه شده است كه ملاك اصلى انتخاب شما، ديندارى افراد باشد.
اولویت داشتن دینداری در انتخاب همسر
رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «مَنْ تَزَوَّجَ امْرَأَهً لَا يَتَزَوَّجُهَا إِلَّا لِجَمَالِهَا لَمْ يَرَ فِيهَا مَا يُحِبُّ وَ مَنْ تَزَوَّجَهَا لِمَالِهَا لَا يَتَزَوَّجُهَا إِلَّا لَهُ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ فَعَلَيْكُمْ بِذَاتِ الدِّينِ»؛ (2)
كسى كه صرفاً براى زيبايى با زنى ازدواج كند، چيزى را كه دوست دارد در او نخواهد ديد؛ و كسى كه صرفاً براى مال و ثروت با زنى ازدواج كند، خداى متعال او را به همان مال و ثروت واگذار مىكند؛ پس بر شما است كه با افراد ديندار ازدواج كنيد.
ارزش هاى اسلامى در انتخاب همسر
* اصالت خانوادگى
يكى از معيارهاى اسلامى براى انتخاب همسر توجه به اصالت خانوادگى فرد است. اگر فردى اصالت خانوادگى نداشته باشد، بر پايه تقوا و اخلاق و دين تربيت نشده باشد، به طور قطع، ستونى لرزان و سست براى بر پا كردن خيمه خانواده خواهد بود.
پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) در اين باره فرمودند: «ايُّها الناسُ ايَّاكُم و خَضْراءَ الدِمَن. قيل: يا رسولَ الله و ما خَضْراءُ الدِمَن؟ قال: المرأهُ الحَسْناءُ فى مَنْبَتِ السوءِ»؛ (3)
اى مردم! از گياهان سبز و خرمى كه در مزبله رشد كرده اند بپرهيزيد! گفتند: اى رسول خدا، منظور از اين جمله چيست؟. در پاسخ فرمود: دختر زيبايى كه در خانواده اى بد رشد كرده باشد.
تأثیر فرزند از دایی
در روايت ديگرى از رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) نقل شده است كه فرمودند: «اخْتَارُوا لِنُطَفِكُمْ فَإِنَّ الْخَالَ أَحَدُ الضَّجِيعَيْنِ»
براى نطفه هاى خويش افراد صالحى انتخاب كنيد، زيرا (از نظر سلامت و تأثير اخلاق) دايى هم يكى از شريك هاى همسر است. (4)
از اين گونه روايات مى توان دريافت كه اصالت و شرافت خانوادگى همسر، بسيار مهم است.
تذكر اين نكته لازم است كه اصالت خانوادگى همسر، يكى از شرايط است و نه، تنها شرط. چه بسا افرادى كه داراى خانواده اى اصيل، باتقوا و باشرافت هستند، اما خود آنان از آن تقوا، شرافت و اصالت بهره اى نبرده اند. پسر نوح از نمونه هاى تاريخى اين مدعا است. او كه از خانواده نبوت بود به سبب عملكرد نامطلوبش در زمرۀ مخالفان نبوت و در صف دشمنان پدر جاى گرفت.
بنابراين اصالت خانوادگى، علت تامّۀ خوب بودنِ همسر نيست، اما غفلت از آن نيز جايز نمى باشد.
اين نکته به معناى آن نيست كه هر كسى در خانواده اى غير اصيل رشد كرده باشد، پس حتماً خودش هم از اصالت برخوردار نيست و ضرورتاً فرد نامناسبى خواهد بود!؛ فراوان بوده اند افرادى كه در خانواده اى غير مذهبى و غير اخلاقى رشد كرده اند؛ آنان راهى ديگر انتخاب كرده و انسان هايى بزرگ شده اند.
بنابراين نداشتن خانواده اى اصيل نيز علت تامۀ بد بودن نيست. در انتخاب چنين همسرانى بايد دقت و وسواس بيشترى به كار گرفت.
* تقوا و ديندارى
يكى ديگر از مهم ترين شرايط همسر خوب از نگاه اسلام، «تقوا و تديّن» اوست. البته تقوا درجات بسيار دارد. كمترين درجه آن، كه ناديده گرفتنش در امر انتخاب همسر، آفات و آسيب هاى فراوانى را در پى خواهد داشت، انجام واجبات و ترك محرمات است.
دختران و پسران جوان بدانند كسى كه در برابر خداى جهان و خالق هستى كُرنش نكرد و به دستورات او بى اعتنايى نمود، در برابر همسرش هم كُرنش نخواهد داشت و ارزشى براى او قائل نخواهد شد؛ كسى كه در برابر آن همه نعمت خداوند حاضر نشد شكر او را به جا آورد و حتى حاضر نشد نمازهاى روزانه را انجام دهد، چگونه مى توان پذيرفت كه قدردان زحمات و تلاش هاى همسرش باشد؟؛ پس بايد در ازدواج دست كم، به كمترين درجۀ تقوا، يعنى انجام واجبات و ترك محرّمات، اهتمام جدى ورزيد و از اصالت دادن به زيبايى هاى ظاهرى و ثروت و قدرت و امثال آن خوددارى كرد. چرا كه همه اينها با حادثه اى كوچك و ناچيز ممكن است از بين بروند. آن چه مى ماند، تقواى الهى است.
قرآن مى فرمايد: «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ» بهترين و بزرگوارترين شما در نزد خداوند پارساترين شما است. پس چرا ما هم در انتخاب هايمان اصالت را به اين معيار الهى ندهيم.
تدیّن و امانت داری
رسول خدا صلی الله علیه وآله می فرماید: «إِذَا أَتَاكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَ أَمَانَتَهُ فَزَوِّجُوهُ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَ فَسادٌ كَبِيرٌ».
اگر كسى به خواستگارى بيايد كه ديندارى و امانتدارى او موجب رضايت شماست، با او ازدواج برقرار كنيد، اگر چنين نكنيد، فتنه و آشفتگى، و فساد و تباهى بزرگى در جامعه به وجود مى آيد. (5)
همسر خوب از منظر امام حسن (ع)
جَاءَ رَجُلٌ إِلَى الْحَسَنِ (ع) يَسْتَشِيرُهُ فِي تَزْوِيجِ ابْنَتِهِ فَقَالَ زَوِّجْهَا مِنْ رَجُلٍ تَقِيٍّ فَإِنَّهُ إِنْ أَحَبَّهَا أَكْرَمَهَا وَ إِنْ أَبْغَضَهَا لَمْ يَظْلِمْهَا
مردى به محضر امام حسن (عليه السلام) آمد و عرض كرد دخترى دارم و زمان ازدواجش فرا رسيده است، او را به چه كسى بدهم؟ امام (عليه السلام) فرمود: به مرد پارسايى او را بده؛ زيرا اگر او را دوست داشته باشد، عزيزش مى دارد و اگر او را خوش ندارد، به او ظلم نخواهد كرد. (6)
معیار قرار دادن دین در ازدواج
امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: «إِذَا تَزَوَّجَ الرَّجُلُ الْمَرْأَةَ لِجَمَالِهَا أَوْ مَالِهَا وُكِلَ إِلَى ذَلِكَ وَ إِذَا تَزَوَّجَهَا لِدِينِهَا رَزَقَهُ اللَّهُ الْجَمَالَ وَ الْمَالَ». (7)
اگر كسى به دليل زيبايى يا ثروت با يك زن ازدواج كند، خداوند او را به همان ها واگذار مى كند؛ اما اگر معيار او در انتخاب همسرش، دين او باشد، خداوند زيبايى و ثروت را نيز به او عطا مى كند.
* خوش اخلاقى
يكى ديگر از شرايط همسر خوب، خوش اخلاق بودن است. همسر خوب كسى است كه آراسته به فضايل اخلاقى باشد و در حد توان در صدد دورى از رذايل و زشتى هاى اخلاقى گام بردارد.
به بداخلاق دختر نده!
«عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ بَشَّارٍ الْوَاسِطِيِّ قَالَ كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) أَنَّ لِي قَرَابَةً قَدْ خَطَبَ إِلَيَّ ابْنَتِي وَ فِي خُلُقِهِ سُوءٌ فَقَالَ لَا تُزَوِّجْهُ إِنْ كَانَ سَيِّئَ الْخُلُقِ»
حسين بن بشار مي گويد به حضرت ابى الحسن امام رضا عليه السّلام نوشتم يكى از بستگانم به خواستگارى دخترم آمده ولى بداخلاق است. امام عليه السّلام در جواب فرمود: اگر بد اخلاق است دختر خود را به او نده. (8)
پاورقی:
(1). بحار الانوار، ج 100، باب 3، حديث 18، ص 235.
(2). روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، ج2، ص: 374
(3). من لا يحضره الفقيه، ج3، ص: 391
(4). النوادر للراوندي، ص: 12
(5). النوادر للراوندي، ص: 12
(6). مكارم الاخلاق، ص 204.
(7). الكافى، ج 5، ص 333.
(8). من لا يحضره الفقيه، ج3، ص: 409. منبع: پرسمان دانشجویی- نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها
