دکتر لیلا وصالی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با اشاره به این که ما باید برای هر طیف مخاطبی، خوراک رسانه ای مناسب او را آماده و ارایه کنیم، اظهار داشت: با توجه به این که معمولاً نوع رفتار مخاطبین در جامعه در فضای مجازی و دیگر فضاهای رسانه ای بازنمایی شود، لذا یکی از وظایف مهم و کلیدی رسانه ملی، تلاش در جهت ارتقای فضای اخلاقی جامعه است و این که طوری زمینه سازی شود که باعث تقویت رعایت ادب و نزاکت در جامعه شود.
وی افزود: این مهم وقتی ضرورت دوچندانی پیدا می کند که بدانیم نمود رفتارهای افراد در فضای مجازی، برآیندی از رفتار افراد در فضای واقعی است و لذا باید با تولید و پخش سریال ها و برنامه های اخلاقی خوب، این مسایل در جامعه تقویت شود، کما این که در فصول نخست سریال پایتخت شاهد توجه به مباحث مهمی چون احترام به بزرگتر، رعایت حرمت زن و شوهر نسبت به همدیگر، اهمیت نگهداری از والدین و کهنسالان و رعایت حقوق و شئون آن ها بودیم که بسیار هم ارزشمند بود.
تقدیر از کلیپ های کوتاه و اثرگذار رسانه ملی
مدرس و پژوهشگر رسانه همچنین با تأکید بر این که نیازمند تکرار و تمرین و انگاره سازی این مسایل در جامعه هستیم، گفت: ما باید رفتارهای مشابه را در معرض نمایش قرار دهیم، کما این که به اعتقاد بنده، کلیپ های کوتاهی که اخیرا از صدا و سیما پخش شده، کار بسیار خوبی است و این امور می تواند اثرگذار داشته باشد اما باید توجه داشت که نباید به همین میزان بسنده کرد.
وی اضافه کرد: طبعاً در این باره می توانیم از افرادی کمک بگیریم که خود در زمینه تولید محتوای رسانه ای فعال هستند و تجارب خلاقانه خوبی دارند. خوشبختانه ما دراین زمینه ها افراد مستعد و توانمندی داریم که باید از آن ها حمایت کنیم.
وی گفت: ما می توانیم از این افراد بخواهیم در مسایل و موضوعات مورد نظر، به تولید محتوایی که اثرات مطلوب و مثبتی بر جامعه هدف داشته باشد، بپردازند؛ در این باره بهره گیری از ظرفیت رسانه ملی و نیز ظرفیت کسانی که به شکل غیررسمی به دنبال تولید محتوای رسانه ای هستند، حائز اهمیت است
نهادها و ارگان های فرهنگی باید وارد عمل شوند
وصالی همچنین ابراز داشت: البته سریال های طولانی مدت به جهت انگاره سازی می توانند در این زمینه اثرگذارتر باشند، ضمن آن که به عقیده بنده، سایر ارگان ها و سازمان ها مثل بنیاد ملی بازی های رایانه ای نیز می توانند با حمایت از بازی های اخلاقی، مروج فرهنگ شایسته ایران اسلامی باشند.
وی افزود: همچنین اپلیکیشن های موبایلی در این باره نقش مهمی دارند چه آن که به شکل غیرمستقیم یا مستقیم مروج اخلاق مناسب فعالیت در فضای مجازی می توانند باشند.
ضرورت تقویت مسئولیت اجتماعی افراد
وی با تأکید بر این که بیش از همه این ها، تقویت مسئولیت اجتماعی افراد در فضای مجازی بسیار راهگشاست، گفت: در هر بازه ی زمانی نوعی رفتارهای خاص یا کلمات و جملات خاص در فضای مجازی و بستر رسانه فراگیر می شود به عنوان مثال وقتی که در یک کلیپ جذاب، مخاطبان محتوایی را می بینند نوع واکنش ها و تیکه های طنز در جامعه پس از آن تا حدودی فراگیر می شود که برخی از این ها حتی می تواند در جامعه تبدیل به الگوی رفتاری شود. بی شک هر اندازه که این ها به الگوهای اخلاقی جامعه ما نزدیک تر شود، این مساله نشانه ادب و فرهیختگی جامعه ماست.
معاون آموزش انجمن سواد رسانه ای ایران در بخش دیگری از سخنان خود بر اهمیت نقش سواد رسانه ای در ترویج فرهنگ و اخلاق تأکید کرد و بیان داشت: آگاهی دادن به نحوه و نوع حضور افراد در فضای مجازی و بسترهای رسانه ای از جمله کارکردهای ارزشمند سواد رسانه ای است، ضمن آن که افراد باید بدانند تمام کسانی که در فضای مجازی فعالیت می کنند افراد فرهیخته جامعه نیستند چرا که در حال حاضر با یک گوشی تلفن همراه خیلی ها می توانند به راحتی در فضای مجازی حاضر شده و به نحوی تأثیرگذار باشند و با تولید محتوا و کامنت گذاشتن در فضای مجازی، نقش آفرینی کنند.
در فضای مجازی، طیف ها و گرایش های مختلفی حضور دارند
وی افزود: ما نباید از یاد ببریم که در فضای مجازی، از نازل ترین سطح تا فرهیخته ترین افراد در این فضا حضور دارند و از سویی امکان تشخیص هویت افراد در این فضا برای ما وجود ندارد، کما این که در خیلی از موارد با دیدن تصویر یک پروفایل نمی توانیم سطح درک و فهم و طبقه اجتماعی افراد را مطلع شویم. حتی امکان کنترل هویت همه افرادی که در زیر یک پست پیامی را منتشر می کنند، خیلی از اوقات وجود ندارد و لذا به شکل پیش فرض باید بدانیم افرادی که از یک نوع ادبیات خاصی استفاده می کنند، ممکن است متعلق به قشری از جامعه باشند که ما به شکل معمول گرایشی به آن طبقه ممکن است نداشته باشیم.
مدرس و پژوهشگر رسانه همچنین اظهار داشت: از سوی دیگر باید بدانیم که همرنگ شدن با جماعت و همراهی با آن ها در این فضا، الزاماً کار درست و مطلوبی نیست؛ ما به این آیه مبارکه تأسی بجوییم که می فرماید: "تعاونوا علی البر و التقوی و لاتعاونوا علی الاثم و العدوان" یعنی در کارهای نیک و خوبی با هم تعاون و همکاری داشته باشید نه در کارهای بد و گناه و نامطلوب.
وی افزود: این که به راحتی چیزی را تأیید را رد کنیم یا از نوع ادبیات و گفتمانی به راحتی تقلید کنیم، درست نیست، ضمن آن که متاسفانه گاهی اوقات ما خودمان، ناخواسته مروج مسایلی می شویم که شاید در فضای واقعی از آن ها فاصله بگیریم.
چرایی توجه به آموزش های سواد رسانه ای
وی همچنین با بیان این که شناخت انواع مخاطب به واسطه سواد رسانه ای به ارتقای سطح فرهنگی جامعه و نیز تقویت فضای اخلاقی کمک می کند، تصریح کرد: ما نباید ناخواسته مروج فضای بی ادبی در عرصه فضای مجازی باشیم، از سویی باید آگاه باشیم که در فضای مجازی هویت پنهان نداریم. یک تصور غلط این است که افراد فکر می کنند در فضای مجازی هویتی پنهان دارند و حال آن که به معنای واقعی کلمه، این طور نیست.
وصالی گفت: از سوی دیگر، این که فکر کنیم یک فضای کاملاً خصوصی و شخصی می توانیم در فضای مجازی داشته باشیم نیز عملاً درست نیست و وقتی علم و مهارت سواد رسانه ای داشته باشیم می فهمیم که این طور نیست که اولاً هویت ما کاملاً پنهان باشد و ثانیاً هم این که در فضایی کاملاً خصوصی و شخصی به فعالیت در فضای مجازی بپردازیم.
وی ادامه داد: وقتی اپلیکیشن یا نرم افرازی را در گوشی همراه خود نصب می کنیم، از ما لزوم دسترسی به مواردی خواسته می شود و اگر این را قبول نکنیم قابل نصب نیست و لذا دیگر چنین فضایی خصوصی و امن نیست. به عنوان مثال زمانی که می خواهیم نرم افزارهایی مثل تلگرام و اینستاگرام را نصب کنیم از ما دسترسی به پیامک ها، مخاطبین، مکان ها و ایمیل ها و ... را می خواهد که اگر آن را قبول نداشته باشیم امکان نصب نیست.
به ظواهر امر در فضای مجازی اعتماد نکنیم!
وصالی گفت: همچنین به واسطه نرم افزار تحلیل شبکه، ارتباط و نوع مراودات ما با دوستان و حتی مسایل شغلی مان برای سرورهای اصلی قابل تشخیص و رهگیری است و همه این ها نشان می دهد که فضای مجازی یک فضای کاملاً امن برای ما به شمار نمی رود.
وی افزود: برخی افراد به راحتی تصاویر شخصی و خانوادگی خویش را در فضای مجازی به اشتراک می گذارند، به خیال این که این فضا، شخصی و امن است و حال آن که کسانی که دارای سواد رسانه ای هستند، می دانند که نباید این گونه خوش خیال باشند.
معاون آموزش انجمن سواد رسانه ای ایران بیان داشت: طبعاً وقتی سواد رسانه ای فراگیر شده و این نکاتی که متذکر شدم نیز رعایت شود، همه این مسایل دست به دست هم می دهد که در نهایت ما در مسیر تقویت فضای اخلاقی جامعه گام برداریم.
وی در خاتمه سخنان خود گفت: اگر مخاطبین بدانند که حتی اگر با اسم و تصویر ناشناس و صفحه ای به ظاهر خصوصی در بستر فضای مجازی حضور داشته باشند، ممکن است مشکلاتی برای آن ها رخ دهد، طبعاً نوع رفتارشان را تغییر می دهند، کما این که گاهی اتفاق اُفتاده که مثلاً یک کاربر مرد با اسم و تصویری که ظاهراً متعلق به زنان است وارد یک گروه زنانه شده و به این وسیله زمینه کلاهبرداری و یا افشای اطلاعات و عکس های خصوصی افراد را فراهم کرده است، بنابر این مسلم است که نباید به صرف تصاویر پروفایل و اسامی و توضیحات ارایه شده اعتماد کنیم.
