به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، دکتر ناهید طیبی در سومین نشست سنجه رمان های تاریخی انجمن علمی ادبی ساهور که با موضوع نقد رمان سر بر دامن ماه به همت به گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد، عنوان کرد: رمان با عناصر خاص خود یکنواختی‌ها را از بین می‌برد و مخاطب را همراه می‌کند.
وی با بیان اینکه رابطه داستان و تاریخ عموم و خصوص من وجه است، اظهار کرد: همه تاریخ‌ها داستان نیستند و فقط برخی تاریخ‌ها داستان دارند. در رمان تاریخی کفه تاریخ باید سنگین‌تر از داستان باشد. ما به تاریخ بدهکار هستیم. حق مطلب به تاریخ باید در رمان ادا شود. افرادی نفس می‌کشیدند، تاثیرگذار بودند و نباید مورد تحریف و تغییر قرار بگیرند.
کارشناس تاریخی با اشاره به اینکه مولف باید هنرمندانه تاریخ را در قالب داستان بریزد، اضافه کرد: رمان تاریخی با تاریخ روایی فرق دارد، در تاریخ روایی بر اساس سال شمار یا وقایع، داده‌ها ارائه داده می‌شود.
وی اضافه کرد: در مورد رمان سر بر دامن ماه باید بگویم نویسنده بسیار شجاعت داشته است؛ چون داده‌های کمی در مورد مادران ائمه (ع) داریم. بنده در مورد مادران ائمه (ع) موی سپید کردم باید بگویم به طور کلی تاریخ در مورد زنان کم سخن گفته است و این موضوع در مورد زنان غیر درباری کمتر نیز هست و فقط مادران امام سجاد علیه السلام و امام زمان (عج) به خاطر شرایط ویژه مطالب بیشتری دارند.
طیبی تصریح کرد: در یکی از جملات نویسنده آمده است بانو حدیث به جعفر می‌گوید:«مویت سپید شد.» در حالی که جعفر بسیار فردی خوشگذران بوده و هنگام مرگ ۴۳ ساله است. چطور ممکن است چند سال قبل از مرگ موهایش سپید شده باشد؟!
وی افزود: در تالیف رمان باید تاریخ اجتماعی آن عصر به طور کامل مورد شناخت قرار بگیرد. نویسنده باید حتی پارچه‌ها و دیوارهای آن زمان را بشناسد؛ به طور مثال در این کتاب چند جا آمده است موقع خوردن آب یا حسین می‌گویند در حالی که این سنت برای زمان ما و ایرانی‌هاست.
کارشناس تاریخی گفت: تصویرها ما را به خانه‌ی مادربزرگ‌هایمان می‌برد در حالی که مختص قرن3 هجری است؛ به طور مثال ما در چوبی، با کوبه آهنی در آن زمان نداریم، اگر چه صنعتگری به وجود آمده است اما به این شکل نبوده است همچنین دیوارهای مرمری آن هم در خانه مردم وجود نداشته است و این امر شاید در کاخ‌ها بوده است.
وی با بیان اینکه از ویژگی مثبت این رمان مقدمه است، ادامه داد: نویسنده کاراکترها را معرفی کرده است، آدم‌ها درست همان افرادی هستند که در آن عصر زندگی می‌کردند اما بهتر بود که فضا هم برای آن زمان بود.
استاد حوزه علمیه خواهران گفت: نیزها در در بار خلفای عباسی نقش زیادی داشتند در حالی که ائمه اطهار علیهم السلام می‌فرمودند: نباید امور را به دست آن‌ها سپرد و این رمان نیز با دو کنیز به نام جمیله و حدیث شروع می‌شود؛ جمیله یک شخصیت منفی دارد و عروس دربار عباسی می‌شود؛ در حالی که حدیث مثبت است و عروس خانه امام هادی علیه السلام می‌شود.
وی بیان کرد: این امور پیام‌های ایدئولوژیک و ارزش داورانه دارد؛ زیرا در عالم واقع این کنیزها بر اساس پیمان‌های پایگاه اسلامی با سرزمین‌های فتح شده دیگر وارد مملکت اسلامی می‌شدند؛ به طور مثال باید در سال ۳۶۰ کنیز می‌فرستادند حالا به عنوان باج یا جزیه، این کنیزها تفاوتی نداشتند.
طیبی اضافه کرد: مسئله دیگر این است که بانو حدیث هم عصر با هشت خلیفه عباسی بوده است و این خلفا دیدگاه‌ها و عملکردهای مختلف داشتند و برخی با علویان به شدت تقابل داشتند و برخی دیگر ترجیح می‌دادند به امور کشورگشایی بپردازند؛ اما در این کتاب همه یکسان معرفی می‌شوند.
وی افزود: شیخ صدوق در کتاب تمام الدین و کمال النعمه خود این روایت را دارد: «ما در زمان ام ابی محمد به محله عسکر رفتیم. نامهای برای امام زمان نوشتیم و توسط بانو حدیث به دست او رساندیم.» به این معنا که امام زمان در خانه این بانو مدتی حضور داشته است. حالا افراد عادی هم او را می‌دیدند یا خیر نمی‌دانیم؛ اما در این کتاب ما این اتفاق را نمی‌بینیم.
کارشناس تاریخی گفت: ائمه (ع) در مورد کنیزان می‌فرمودند: پولی که در قبال قیمت او می‌پردازید را جلویش ندهید تا کرامت او از بین نرود؛ دوم اینکه نام کنیز را تغییر دهید زیرا او از این نام خاطره خوبی ندارد. به همین دلیل اسم گذاری بر کنیزان مستحب بوده است و یک کنیز نامهای متعدد داشته است. اسم‌هایی مانند: خیزران (بلند قامت و ظریف)، غزاله، سوسن، سنبل و اروا (به معنای خیلی باهوش که مادر امام رضا علیه السلام است.) نمونه‌هایی از این نام‌ها است.
وی ادامه داد: به همین دلیل کاملاً طبیعی است که مادر امام زمان (عج) چند نام داشته باشد. بسیاری صقیل را همان نرجس خاتون می‌دانند، حتی اگر ثقیل شخصیتی غیر از مادر امام زمان (عج) باشد در منابع، جوان معرفی شده است؛ اما در این کتاب سیاه چرده و پیر معرفی می‌شود که از لحاظ منطقی هم چنین زنی نمی‌تواند ادعای بارداری بنماید.
عبارات ثقیل مخاطب را آزار می‌دهد
مریم قربان‌زاده نیز در این نشست در مورد نثر ادبی رمان عنوان کرد: ما در رمان تاریخی خیلی التزامی نداریم که ادبیات آن زمان را مطالعه کنیم. در حالی که فضای ادبی باید برگرفته از آن زمان باشد. نثر این کتاب سخت و آزار دهنده است. کلماتی ثقیل مثل فانوس را گیراندم، سر خماندم و... با اینکه به لحاظ لغوی درست‌اند اما سنگین هستند.
وی بیان کرد: از نقاط قوت این کار تزریق احادیث به متن در گفت‌وگوهای امام و خانواده است. تا بدانیم لازم نبوده امام روی منبر قرار بگیرند و سخنرانی کنند؛ بلکه در متن زندگی توصیه داشتند.
کارشناس ادبی با بیان اینکه نویسنده مخاطب خود را مشخص نکرده است، تصریح کرد: مخاطب این کتاب فرهیختگان نیستند و افراد عام هم به علت این نثر سخت حوصله خواندن نخواهند داشت همچنین منازل، پرده‌ها، کوچه‌ها همه مانند فیلم‌های سینمایی تاریخی تصویر شده است.
انتهای پیام
