به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «خلوص نیت و آفات آن» پرداختند که متن آن بدین شرح است:
«خلوص» در عبادات و ترک محرمات، یک حالت نفسانی است که بر اعمال عارض می‌شود و بسیار مهم است. آیات قرآنی و روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در این زمینه به قدر استفاضه وارد شده است.
هر کسی از بنده های خدا اگر به درجه و مقامی رسید به واسطه خلوص بوده است؛ خلوص یک حالت نفسانی است که به عمل ارزش می‌دهد و آن را ارزشمند میکند.
روایات زیادی در فضیلت خلوص وجود دارد. در کتاب کافی که یکی از کتب معتبر شیعه است، روایت شده که از حضرت موسی‌بن جعفر علیهما السلام درباره «عُجب» سوال کردند.
ایشان فرموند: عُجب ضد خلوص است و عمل را تباه میکند.
خلوص ِدر اعمال یک حالت نفسانی است که به عمل، ارزش و قیمت می‌دهد و سبب اختلاف در ثواب عبادات شده است.
برای مثال، از نبی‌اکرم(ص) سوال کردند: یا رسول الله کسی که به زیارت فرزندتان امام حسین علیه السلام مشرف شود، چه ثوابی دارد؟
فرمودند: برای هر قدمی یک حج و یک عمره.
عرض کرد: یک حج و یک عمره؟!
فرمودند: دو حج و دو عمره.
عرض کرد: دو حج و دو عمره؟!
فرمودند: سه حج و سه عمره.
عرض کرد: سه حج و سه عمره؟!
فرمودند: هر قدمی نود حج و نود عمره.
ثواب پیاده رفتن به نجف نیز دوبرابر کربلا است، یعنی هر قدمی۱۸۰ حج و ۱۸۰ عمره.
چطور شد که پیامبر اکرم (ص) ابتدا یک حج و یک عمره فرمودند و در نهایت ۹۰ حج و نود عمره گفتند؟ آیا پشیمان شدند یا اشتباه گفته بودند؟
خیر! هر یک جای خود است.
همچنین روایت است که هر کس به زیارت امام رضا علیه السلام برود ثواب هفتاد حج مقبول دارد.
روای تعجب کرد و گفت: یا بن رسول الله اگر به زیارت امام رضا علیه السلام بروم، ثواب هفتاد حج به من می‌دهند؟!
فرمودند: بله، ثواب هفتاد هزار حج مقبول را دارد.
به امام رضا علیه السلام نامه‌ای نوشتند و سوال کردند ثواب کسی که به زیارت شما بیاید چیست؟
فرمودند: ثواب هزار حج را دارد.
این مطلب را بعدها به امام جواد (ع) عرض کردند و ایشان فرمودند: ثواب هزار هزار حج.
سوال این است که این تغییر اعداد به چه معناست؟ و اختلاف آنها در چیست؟
پاسخ آن است که اختلاف در «خلوص» است. خلوص کیمیاست، اگر عمل به واجبات و ترک محرمات فقط برای خدا باشد، عیارش بسیار بالاست. انسان اگر میخواهد ثواب اعمالش بیشتر باشد، عیارش را بالا ببرد.
عیارش چیست؟ خلوص است، برای خدا! اگر نماز می‌خوانی، مسجد می‌روی برای خدا باشد نه برای خودنمایی. ترک محرمات برای خدا باشد نه برای اینکه اگر دیگران بفهمند آبرویت می‌رود. در مجالس زبانت را کنترل کن و غیبت نکن که غیبت آثار سوء زیادی دارد.
پس ملاک اختلاف این روایات، اختلاف نیست، همه روایات صحیح و معتبر است؛ لکن این اختلاف، مربوط به کیمیای عمل است، فرقش در خلوص است. بنابراین خلوص در عمل ارزش زیادی دارد؛ اگر عمل خالصانه باشد، دشمن دارد و دشمن اولش «ریا»ست، ریای در عمل، اثر عمل را نابود میکند.
در روایت داریم که وقتی صدقه میدهی، صدقه سِرّ و پنهان بده تا کسی از آن باخبر نباشد، برای خدا انجامش بده تا هم آبروی او محفوظ باشد هم عمل خودت.
دشمن دومِ عمل خالصانه، «عُجب» است. معنایی عُجب آن است که انسان برای انجام یک عمل خوب، به خود ببالد. مثلاً بگوید من به مکه مشرف شدم و خیلی حال خوب و بُکایی داشتم، خیلی خوش گذشت و بسیار عالی بود. حال آنکه این احوالاتِ بین خودش و خدا را نباید افشا کند.
وقتی برای خدا کاری انجام دادی چرا به خود می‌بالی و برای دیگران می‌گویی؟ این کار «عُجب و خودنمایی» است، «خود بزرگبینی»، «خود برتربینی» و «خودپسندی» است.
در روایت است که پیامبر اکرم فرمودند: «لثَّلاَثُ اَلْمُهْلِکَاتُ شُحٌّ مُطَاعٌ وَ هَوًی مُتَّبَعٌ وَ إِعْجَابُ اَلْمَرْءِ بِنَفْسِهِ»؛ سه خصلت هلاک‌کننده است: اطاعت از بخل و هوای نفس مسلط و خود بینی.
لذا روایت است که مؤمنین باید خود را پست‌تر از سایر انسانها ببینند. از حضرت سوال کردند که چرا مؤمن باید خود را پست‌تر از همه ببیند؟
فرمودند: چون سن آنها یا مطابق با سن تو، یا کمتر و یا بیشتر از سن توست. کسانی که سنشان بیشتر از توست عباداتشان بیشتر است؛ کسانی که سنشان کمتر از توست گناهش کمتر است؛ و کسانی که هم سن تو هستند، تو از گناهان خود خبر داری اما از گناهان آنها نه! پس در نتیجه، تکبر در مقابل دیگران معنایی ندارد و همه مردم بهتر از تو هستند. در سلام کردن از یکدیگر سبقت بگیرید و تکبر نورزید که سلام کردن از شعائر اسلام است و باید در بین مسلمان‌ها شیوع پیدا کند.
