اولين ملاقات حضرت امام(ره) با ايشان در كربلا بود؛ در ابتدا كه وارد حرم حضرت اباالفضل عليه السلام شد، حضرت امام در حال خروج از حرم بود؛ حدود پانزده سال همديگر را نديده بودند. آن دو يكديگر را در آغوش گرفتند و آقاى اراكى شروع به گريه كرد.
سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، به مناسبت سالروز رحلت آیت الله العظمی اراکی در 25 جمادی الثانی برگی از زندگی پربار از برکت ایشان را به تصویر کشیده است.
آیت الله العظمی اراکی (ره) در 24 جمادى الثانى 1312 ق. در اراك ديده به جهان گشود. پدرش حجت الاسلام حاج احمد آقا مشهور به ميرزا آقا فراهانى از علماى مشهور آن سامان بود. مادرش نيز از نوادگان امامزاده سيد حسن واقف است.
تحصيل
وى پس از يادگيرى خواندن و نوشتن، در نوجوانى وارد حوزه علميه اراك شد و در درس استاد سيد جعفر شيثى حضور يافت. ایشان مقدمات علوم اسلامى را از این عالم فرزانه فراگرفت. دروس سطح حوزه را نزد آيت الله العظمى سيد محمد تقى خوانسارى به خوبى پشت سر گذاشت. آيت الله اراكى همزمان با تحصيل دوره سطح در درس شرح منظومه آيت الله شيخ محمد باقر اراكى معروف به سلطان آبادى نیز شركت كرده و از دانش آن حكيم هم بهره‌مند شد.
ايشان سال ها در درس آيت الله العظمى آقا نورالدين اراكى و آيت الله العظمى شيخ عبدالكريم حائرى يزدى شركت كرد و از دانش و تقواى آن دو مراجع بزرگ تقليد شيعيان بهره ها برد. آيت الله حائرى علاقه زيادى به او داشت لذا
آيت الله اراكى به سفارش استاد معمّم شد و با يكى از بستگان ازدواج نمود.
آشنايى با امام
آيت الله اراكى پس از سال ها تحصيل در حوزه علميه اراك به دنبال هجرت آيت الله العظمى حائرى يزدى به قم وارد حوزه علميه قم شد و در درس ايشان شركت كرد. آيت الله اراكى در اين سال ها با امام خمينى آشنا شد. وى علاقه خاصى به امام خمينى (ره) داشت و هماره از فعاليت هاى سياسى ايشان عليه رژيم پهلوى پشتيبانى مى نمود.
به دنبال اعلاميه كوبندۀ امام خمينى (ره) در سال 1314، عليه لايحه كاپيتولاسيون و قوانين غير اسلامى مصوب مجلس شوراى ملى، آيت الله اراكى نيز به پشتيبانى ايشان اعلاميه اى صادر نمود و خواستار لغو مصوبات مخالف اسلام شدند.
پس از دستگيرى و تبعيد امام خمينى (ره) در سال 1342، آيت الله اراكى همواره از ايشان حمايت مى كرد.
قَسَم آیت الله اراکی در مورد امام
یکی از مغازه های عكاسى، عكسى از حضرت امام(ره) در خيابان ارم زده بود. آيت الله اراكى كه از فيضيه بر مى گشتند، وقتى نگاهشان به آن عكس افتاد فرمود: قسم مى خورم كه صاحب اين عكس اگر در كربلا مى بود، در ركاب امام حسين عليه السلام به شهادت مى رسيد.
مهمان امام راحل در نجف
آيت الله اراكى در پى دستگيرى و تبعيد امام به نجف، همانسال به عراق و نجف رفت و در مدت اقامت وی در نجف، دائماً ميهمان حضرت امام بودند؛ اين در حالى بود كه آقا از سوى رژيم تحت فشار قرار گرفته و از سوى ديگر جواب ميهمانى افراد ديگر را رد كرده بود؛ ايشان با افتخار ميهمانى امام را پذيرفت و بدون ترس و اضطراب چند روزى را در آنجا اقامت كرد.
با آل على هر كه در افتاد ورافتاد
اولين ملاقات امام با ايشان در كربلا بود؛ در ابتدا كه وارد حرم حضرت اباالفضل عليه السلام شد، حضرت امام در حال خروج از حرم بودند؛این بزرگوار حدود پانزده سال همديگر را نديده بودند. لذا وقتی به هم رسیدند يكديگر را در آغوش گرفتند و آقاى اراكى شروع به گريه كرد و سپس اين جمله را فرمود: با آل على هر كه در افتاد ورافتاد. بعد دوباره شروع به گريه كرد. حجت الاسلام شهاب الدين اشراقى، داماد امام مى گويد: امام به من گفتند: بغض، گلويم را گرفته بود و نتوانستم پيش آقاى اراكى بايستم.
آشنایی با امام
آيت الله اراكى درباره آشنايى خود با امام خمينى (ره) مى گویند: حضرت خمينى (ره) مدتى را در اراك بوده اند و در حوزه آنجا تحصيل مى كردند و حتى منبر مى رفته اند. من در آن مدت با ايشان آشنايى نداشتم، اما آن وقتى كه در قم بوديم آشنا شديم و يكى از هم صحبت هاى بنده بودند. گاهى اتفاق مى افتاد از منزل تا ميدان كهنه قم نزديك شاهزاده حمزه را به همراه هم طى مى كرديم و ضمن صحبت ها و مباحثه ها برمى گشتيم و اين مسأله بسيار اتفاق می‌افتاد.
اوايل كه وارد قم شدم ايشان به من گفتند: يك درس تفسير صافى براى من بگوييد؛ تفسير صافى با اصول و فقه و اصطلاحات آن مناسبتى ندارد و لذا چون من با آن اصطلاحات مأنوس نبودم، چند شب تدريس كردم؛ اما ديگر نرفتم، ايشان هم اصرارى نكردند.
ايشان مرد بسيار جليلى است و او را به جلالت و پاکی شناختم؛ پاكى نفس؛ پاكى ذاتى و درونى دارد و اين بر همه خلق معلوم است.
ما در مدت پنجاه سال كه با اين شخص بزرگ آشنايى پيدا كرده ايم، غیر از تقوا، ديانت، سخاوت، شجاعت، شهامت، بزرگى نفس، بزرگى قلب، كثرت ديانت، جدّيت در علوم عقلى و نقلی، مقامات عالى و... در او نيافتيم.
اين مرد در مقابل كفر ايستادگى نمود و دست غيبى هم با او همراهى كرد؛ به طورى كه محيّرالعقول بود و هيچ خانه اى و زاويه اى از زواياى اين مملكت باقى نماند مگر كه گفته شد. مرگ بر شاه؛ او جان بر كفِ گذاشته و در تبليغ قرآن و دين حنيف اسلام جانبازى مى كند. جان بر كف گذاشته و حاضر براى شهادت شده. خداوند قوه‌ای غريب در اين مرد خلق فرموده كه به هيچ احدى نداده است. همچنين جرأت و شجاعتى و ديدى به وی داده كه به احدى نداده است، او مانند جدش على بن ابى طالب(ع) است. چنين كسى كمياب كم نظير است.
تدريس و تأليف
آيت الله العظمی اراكى در طول بيش از 35 سال تدريس در حوزه علميه قم، پيچيده ترين مباحث علمى را با گفتارى شيوا مطرح مى كرد. از ويژگي هاى درس ايشان پرهيز از تكرار و زياده گويى بود. كلام را گزيده و پرمعنى اداء مى كرد. اعتمادشان بر اين بود كه طالب علم بايد قبل از حضور در درس مطالعه نمايد.
آيت الله العظمی اراكى پس از وفات آيت الله سيد محمد تقى خوانسارى (متوفاى 1371 ق) به درخواست شمارى از شاگردان او به تدريس خارج فقه واصول پرداخت. بسياری از استادان برجسته حوزه علميه قم و مسئولان نظام جمهورى اسلامى سال ها از محضر ايشان كسب فيض نمودند.
مرجع بزرگ تقليد شيعيان در طول عمر پربركت خويش كتاب هايى نيز در علم فقه و اصول نوشت.
آثار آیت الله العظمی اراکی
1. تقريرات درس آيت الله شيخ محمد سلطان العلما (ره)-2. تقريرات درس فقه آيت الله شيخ عبدالكريم حائرى يزدى (ره)-3. تقريرات درس اصول فقه آية الله شيخ عبدالكريم حائرى يزدى (ره)-4. حاشيه بر دُرَرالاصول نوشته آيت الله شيخ عبدالكريم حائرى يزدى (ره)-5. تقريرات درس فقه آيت الله سيد محمد تقى خوانسارى (ره)-6. حاشيه بر عروة الوثقى- 7. شرح عروة الوثقى -8. توضيح المسائل-9. مناسك حج-10. رساله استفتائات-11. مقدمه بر كتاب القرآن و العقل نوشته آيت الله سيد نور الدين اراكى-12. النكاح و الطلاق
بر گزاری نماز جمعه
آيت الله اراكى پيش از انقلاب، نماز جمعه را در قم اقامه مى كرد. ايشان همانند يك جلسه درست براى نماز جمعه و خطبه هاى آن مطالعه مى كردند. رفته رفته نماز جمعه رونق بيشترى گرفت و با جمعيت بيشترى برگزار گرديد و امامت ايشان بر نماز جمعه تا بعد از انقلاب كه حضرت امام به قم آمدند، ادامه داشت. حضرت امام در مدتى كه در قم بود روزى به منزل ايشان آمد. آيت الله اراكى به امام خمينى(ره) گفتند: شما الان دستتان باز است و مقتدر هستيد؛ چون در زمان حكومت اسلامى قرار داريد، شما بايد اقامه نماز جمعه كنيد. ولى امام به ايشان فرمود: شما نماز جمعه را بايد اقامه كنيد. لذا مدتى نماز را با شكوه تمام اقامه كردند.
تجليل از پيشگامان نهضت
آيت الله اراكى به عالمان مجاهد عشق مى ورزيد و احترام فوق العاده براى آنان قائل بود و تجلیل از حضرت آيت الله سيد نورالدين اراكى و آيت الله سيد محمدتقى خوانسارى بر همين اساس بود. ايشان بارها به همراهى آيت الله خوانسارى پيشنهاد قيام و مبارزه عليه طاغوت را با آيت الله العظمى بروجردى (ره) در ميان گذاشته بودند و نيز در ماجراى فدائيان اسلام به رهبرى شهيد نواب صفوى، چون مرحوم آيت الله خوانسارى از آنان حمايت مى كرد، ايشان هم نظر مساعد داشت.
آيت الله اراكى از آغاز نهضت امام خمينى(ره)در سال 1341، همواره به پشتيبانى از ايشان برآمدند؛ با این كه بيش از ده سال از امام (ره) بزرگتر بودند، پس از پيروزى انقلاب اسلامى از دولت و نظام جمهورى اسلامى حمايت كردند و در تأييد انقلاب اسلامى اظهار داشتند:
جماعت دنيا كه رئيس آنها آمريكا و شوروى است و سايرين كه دست بسته آنان هستند، همگى در يك طرف هستند و آقاى خمينى تنها... آقاى خمينى شخص نيك نفسى است. جاى شك ندارد و هيچ غرضى در او جز ترويج دين نيست .. اين دو نفر، پدر و پسر (رضا شاه و محمدرضا شاه) چه كارها كه كردند، مى خواستند اصل دين اسلام را به كلى از ريشه بكنند؛ مثل يزيد كه مى خواست به كلّى ريشه دين را از بين ببرد. اگر نهضت حضرت سيد الشهداء عليه السلام نبود، الان من و شما كافر بوديم. اشهد ان لااله الله بين ما نبود... .
آيت الله اراكى در طول هشت سال دفاع مقدس از رزمندگان اسلام پشتيبانى نمود. ايشان درباره جنگ تحميلى عنوان کردند:
نظريه من هم مثل آقاى خمينى است. آقاى خمينى و همه علما نظرشان اين است كه هرگاه اسلام در خطر باشد، بايد تمام مسلمانان در مقام دفاع برآيند؛ هر كس كه مى تواند... جنگ همان دفاع است و پاسداران هم همان جنگجويان هستند كه از حقيقت اسلام حمايت مى كنند.
«إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ» و پاسدارها جزو همين آيه هستند.
آیت الله العظمی اراکی پیرو ولایت
آيت الله اراكى پس از رحلت امام خمينى (ره) و انتخاب حضرت آيت الله العظمی خامنه اى به رهبرى انقلاب با ارسال پيامى از انتخاب ايشان به رهبرى انقلاب اظهار خوشحالى نمودند. پس از رحلت امام خمينى (ره) استكبار جهانى به اميد مخالفت و يا بى اعتنايى مراجع تقليد شيعه نسبت به انتخاب حضرت آيت الله خامنه اى به رهبری انقلاب به وسيله راديو، تلويزيون و مطبوعات به تضعيف رهبرى نظام برخاستند. اما حمايت مراجع تقليد شيعه به ويژه آيت الله العظمى اراكى كه حدود چهل سال از حضرت آيت الله خامنه اى بزرگتر بودند، اميد دشمنان انقلاب اسلامى را به يأس مبدل ساختند. ايشان در بخشى از پيام خود چنين مرقوم داشتند:
انتخاب شايسته جنابعالى به مقام رهبرى جمهورى اسلامى ايران مايۀ دلگرمى و اميدوارى ملت قهرمان ايران است؛ شكى نيست كه در موقعيت حساس كنونى حفظ نظام جمهورى اسلامى كه از اهمّ واجبات شرعى است، متوقف به اين امر مهم مى باشد. اينجانب با ابتهال و تضرع به درگاه ربوبى و با استغاثه به ناحيۀ مقدسه حضرت ولى عصر عجل الله تعالى فرجه الشريف دوام تأييدات و توفيقات آن جناب را در انجام اين مسئوليت بسيار سنگين خواستارم.
از من پيرتر و ضعيف تر در نماز كسى هست؟!.
آيت الله اراكى به عبادت خيلى اهميت مى داد. قبل از اذان صبح بيدار مى شد؛ هر روز يك جزء قرآن مى خواند؛ در ماه رمضان روزانه سه جزء قرآن تلاوت می کردند. در قنوت نافله هاى شب هاى جمعه دعاى كميل مى خواند.
وقتى به ايشان پيشنهاد كردند: نماز جماعت را به خاطر افراد كهنسال و مريض، زياد طول ندهيد. فرمود: از من پيرتر و ضعيف تر در نماز كسى هست؟!.
استاد محمود شاهرخى از شاعران شهير انقلاب درباره ديدارش با آيت الله اراكى مى گويد:
در خلال شب هاى شعر فيضيه به محضر حضرت آيت الله العظمى اراكى (ره) مشرّف شديم چه ديدارى! سخت بهجت خيز و عبرت انگيز! ديدار با مردی بزرگ كه آثار گذشت زمان بر سيماى مباركش پديدار بود و انوار معرفت از پيشانى روشنش ساطع. او مظهر و جلاى روحانيت سخت كوش شيعه مى باشد. در اتاقى محقر و ساده تر از ساده، آن بزرگ را ديدار كرديم كه با ضعف مفرط مزاج، لباس رسمى پوشيده و بر روى چهارپايه اى استقرار يافته بود.
پس از به جاى آوردن معارفه، آن بزرگ سخنانى مبسوط و ممتع و مواعظى رسا و بليغ ايراد كرد كه همگان را سخت متأثر ساخت كه از غايت شور و تأثير بيانات ايشان، اكثر حاضران اشك از ديدگان جارى ساختند. مكرر به ابياتى از عارفان صاحبدل از جمله: شيخ شيراز، شيخ شبسترى و شيخ بهايى استشهاد و استناد مى فرمود و خود مى گريست.
عروج
سرانجام روح ملكوتى آيت الله العظمى اراكى در 23/7/1373 به ملكوت پيوست. مرجع تقليد شيعيان پس از يك قرن (تولد 1273 رحلت 1373) تلاش براى هدايت مردم دارفانى را وداع گفت و به جمع مراجع تقليد در بهشت پيوست.
دولت جمهورى اسلامى يك روز تعطيل و يك هفته را عزاى عمومى اعلام نمود. پيكر پاك آن مرجع والامقام در تهران از بيمارستان شهيد رجايى تا ميدان راه آهن بر دوش انبوه مردم تشييع شد. آيت الله العظمی خامنه اى رهبر معظم انقلاب و مسئولان نظام در اين تشييع باشكوه حضور داشتند. سرانجام پيكرش با تشييع با شكوه مردم قم در حرم حضرت معصومه عليهاالسلام به خاك سپرده شد. رضوان و رحمت خدا بر او باد.
منبع: گلشن ابرار ج 2
