به گزارش خبرگزاری «حوزه»، کتاب "تحریر ایقاظ النائمین" كه نتائج مهم ترين تأملات فلسفي عرفاني صدرالدين شيرازي (قدس سره) است، تلاشي در جهت تعالي فلسفه از يك سو و تجلّي عرفان از سوي ديگر می باشد.
صدرالمتالّهين در اين کتاب فلسفه را به حضرت عرفان آورده و از سنجش عرفان به ميزان حكمت متعاليه باک نداشته است.
در باور صدرالمتالّهين اين هر دو دانش استوار در بسياري از موارد با يكديگر هم افق مي شوند و امكان فهم فلسفي حقايق عرفاني براستي فراهم مي گردد. توانمندي و هنر استاد آيت الله جوادي آملي در اين اثر گرانبار، تحرير و آزادسازي مباحث اين دو رشته دانش است كه ضمن حفظ مباني و چارچوب هر يك از فلسفه و عرفان، مقصد اصلي كتاب را آشكار مي سازد كه همانا توجّه دادن به جنبه هاي نظري و عملي عرفان فيلسوفانه و نيز نگرش توحيدي ناب و زيستي بر مبناي توحيد است.
حضرت آيت الله جوادي آملي كه خود پيمايشگر اين طريق و همسفر اين رفيق است، با منظاري عرفاني و با زباني برهاني اين ديباچۀ توحيد را بر كرانه انديشه و ساحل مكاشفه نشانيد و با جمع سالم عقل و نقل و شهود در پرتو وحي قرآن و سنت ولايي حضرات معصومان(ع) راه مستقرّي را نشان داد و اين نيز از بركات الهي و فيوضات رباني است كه در عصر كنوني ـ عصر پراكندگي مكاتيب و سردرگمي مذاهب ـ نصيب اهل معرفت و ارباب خرد و حكمت گشته است.
* برخی از ویژگی های کتاب
الف). زبان اثر كنوني، زبان تحليلي است و هدف از نوشتن به اين زبان بيش و پيش از هر چيز اين است كه جاي هيچ ابهام و مجال هيچ اجمال باقي نماند. در رسيدن به اين هدف كوشش شده است اولاً همۀ مفاهيم اصلي دست‌كم يک بار در اين اثر به روشني بيان شوند؛ ثانياً مدعيات اصلي به دقت از يكديگر جدا شوند و البته بر هر يک از آن ها استدلالي ترتيب داده شود؛ و ثالثاً در بيان مباحث ترتيب منطقي رعايت شود؛
ب). كتاب ايقاظ النائمين بخش هاي گوناگوني دارد كه هر يک با عنوان هايي چون «تنبيه»، «اشعار» و «تسجيل» خوانده شده است. براي هر يک از بخش هاي متن ساختار ويژه اي پيشنهاد، و مباحث هر بخش در آن ساختار تنظيم شده است. به همين دليل، در بيشتر موارد، هر بخش از متن در چند مقام و هر مقام در چند مطلب و هر مطلب در چند نكته تنظيم شده و سامان يافته است؛
ج). در پاره اي موارد فهم مباحث ايقاظ النائمين به بيان پيش زمينه هاي فلسفي يا عرفاني و اشاره به مباني حِكمي و معرفتي نياز داشته است. در اين موارد استاد(دام ظله) مباحثي از اين نوع را به اين اثر افزوده اند؛
د). بيشتر مصادر ايقاظ النائمين موضوع تحقيق جداگانه اي بوده اند. دو گروه اصلي مصادر عبارت اند از:
1. مصادر نقل قول هاي مستقيم: صدرالمتألهين در ايقاظ النائمين به سخناني از فيلسوفان و عارفان متقدم استناد كرده و مشخصاً عبارات آنان را آورده است، و در بسياري موارد نيز از آنان نام مي بَرد. محض نمونه، او از ابن عربي، علاءالدوله سمناني، عارف سهروردي، عارف شبستري، صدرالدين قونوي و ديگران عباراتي را به نقل قول مستقيم مي آورد. اگر نگوييم همه، بيشتر عبارت هاي اين فيلسوفان و عارفان متقدم به مصادر اصلي ارجاع داده شده اند، و فهرست مشخصات كتابشناختي نسخۀ مورد استفاده در اين اثر در كتابنامۀ پاياني آمده است؛
2. مصادر متن ايقاظ النائمين: حجم درخوري از عبارت هاي صدرالمتألهين در متن ايقاظ النائمين از آثار ديگري به آن راه يافته و او بدون هيچ اشاره اي به مصادر اصلي، آن عبارت ها را در متن خود اشراب كرده است.
از باب نمونه، گاهي يک بند كامل از شرح قيصري بر فصوص الحكم و همچنين شرح او بر تائيۀ ابن فارض و يا عبارت هاي بسياري از تفسير نيشابوري (البته گاه با اندكي تصرف) به متن راه يافته است. مصادر اين عبارت ها در بيشتر موارد پيدا شده و در پانوشت ها يا در متن اثر كنوني درج گرديده است؛
هـ). در تحقيق منابع روايي روش متفاوت اما نسبتاً دقيق تري به كار گرفته شده است. شيوۀ مرسوم در تنظيم ديگر آثار استاد(دام‌ظله) و تحقيق در منابع روايي اين بوده است كه حديث يا روايت در يكي از منابع روايي شيعه (و گاه منابع روايي اهل تسنن) پيدا، و به همان مصدر مورد نظر ارجاع داده شود. اما در اين اثر ارجاع به مصادر به شيوۀ توضيحي مبنا قرار گرفته است. در اين شيوه هر توضيح لازم در خصوص مصادر و متن روايت مورد توجه است.
بر اين اساس، اولاً به تفاوت متن روايات و احاديث با آنچه در متن ايقاظ النائمين يا در اثر كنوني آمده است، حتي اگر تفاوت در يک كلمه باشد، اشاره شده است؛ و ثانياً ترتيب تاريخي در منابع روايي، كانون توجه قرار گرفته است، و بنابراين كتاب شريف بحار الانوار منبع روايي درجۀ اول به شمار نيامده است و تنها در مواردي مستقيماً به آن ارجاع داده شده است كه روايت يا حديث در هيچ منبع روايي ديگري يافت نشده باشد، و نيز روايت يا حديث ابتدا در يكي از مصادر اوليه، مانند المحاسن، بصائر الدرجات، الكافي، التوحيد، الخصال و الاختصاص پيدا شده و سپس به همان سند به بحار الانوار ارجاع داده مي شود. البته نهج البلاغه از اين قاعده مستثنا بوده و در همۀ موارد منبع درجۀ اول به شمار آمده است؛ و ثالثاً بعضي توضيح هاي لازم دربارۀ روايت يا حديث افزوده شده است، و از باب نمونه، گاهي به تصحيف در متن توجه داده شده است؛ و رابعاً اگر حديث يا روايت در منابع شيعي يافت نشده باشد، در مواردي به منابع اهل سنت نيز ارجاع داده شده است؛
و). در نوشته هاي عرفاني يا آثار حِكمي بعضي كلمات و عبارات مشهور شده اند و معمولاً به آن ها اشاره يا استناد مي شود. اين كلمات و عبارات رايج، در منابع گوناگون جستجو شده است و احياناً به آن منابع، به ترتيب اهميت، ارجاع داده شده است. نكتۀ بااهميت در شيوۀ ارجاع مزبور اين است كه كاربرد آن كلمات و عبارات رايج در سياق هايي متفاوت بيشتر معرفي شده است. مزيت اين نوع جستجو در منابع عرفاني اين است كه ارجاع نادرست يا نامتناسب اين كلمات و عبارات را در بعضي سياق هاي ديگر باز مي نماياند؛
ز). مطالب پانوشت ها (و نه لزوماً تحقيق در باب مصادر) در بيشتر موارد از استاد(دام ظله) است و تنها به دليل رعايت پيوستگي متن به پانوشت منتقل شده است.
این کتاب برای نخستین بار در سال 1394 در 1064 صفحه با قطع وزیری در تیراژ 3000 جلد توسط مرکز بین المللی نشر اسراء چاپ و در اختیار علاقمندان قرار گرفت.
علاقمندان می توانند برای تهیه این کتاب و سایر آثار مکتوب و دیجیتال حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی به سایت مرکز بین المللی نشر اسراء، به آدرس http://nashresra.ir مراجعه کنند.
