به گزارش خبرگزاری «حوزه»، رسول گرامی اسلام(ص) در روایتی که در امالى صدوق، ص 641 آمده، فرمودند: «الصلاة عمود الدِّين ... فَان قُبِلَت قُبِلَ ما سواها و ان رُدَّت رُدَّ ما سواها/ نماز پايه دين است كه اگر مقبول درگاه الهى قرار گيرد، ساير حسنات و اعمال انسان نيز پذيرفته است و اگر مقبول واقع نشود همه حسنات و اعمال ديگر مردود است» که بر این اساس، نوشتار ذیل در بخش ها و شماره های گوناگون با عنوان «حقیقت نماز» تقدیم حضور علاقمندان خواهد شد.
* نخستين پرسش در قيامت
با توجه به آيه 4 سوره اعراف شكى نيست كه خداوند از همه خلايق سؤال مى‌كند، ولى پرسش اين است كه در يك حديث مى‌خوانيم كه نخستين سؤال در قيامت از دوستى با اهل‌بيت(ع) است، در حديث ديگرى مى‌خوانيم كه نخستين پرسش، از نماز است. وجه جمع اين دو حديث چگونه است؟
همان طور كه اشاره شد در اصل سؤال هيچ جاى ترديدى نيست؛ اما در اين كه در قيامت نخست از چه چيزى سؤال مى‌شود، روايات متعددى داريم.
امام صادق(عليه السلام)مى‌فرمايد: اوّل ما يحاسب به العبد على الصلاة فاذا قبلت قبل منه سائر عمله و اذا ردّت عليه ردّ عليه سائر عمله/ نخستين چيزى كه آدمى بر آن محاسبه مى‌شود، نماز است. اگر نماز پذيرفته شد، ديگراعمال هم قبول مى‌شود و اگر نماز ردّ شد، ديگر اعمال هم ردّ مى‌شود.
در روايت ديگر مى‌خوانيم: اول ما يسأل العبد اذا وقف بين يدى الله تعالى عن الصلاة فان زكت صلاته زكى سائر عمله و ان لم تزك صلاته لم يزك عمله/ هنگامى كه آدمى در پيشگاه خداوند تعالى قرار گيرد، نخست از نماز سؤال مى‌شود. اگر نمازش پاك بود، ديگر اعمالش هم پاك مى‌شود و اگر نمازش پاك نبود، ديگر اعمالش هم پاك نمى‌شود.
در حديث سومى، پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) مى‌فرمايد: اول ما يسأل عنه العبد حبنا اهل البيت/ اولین چیزی که مورد پرسش قرار می گیرد، دوستی ما اهل بیت است.
در روايت چهارمى امام صادق(عليه السلام) مى‌فرمايد: انّ اول ما يسأل عنه العبد اذا وقف بين يدى الله عزوجل الصلوات المفروضات و عن الزكاة المفروضة و عن الصيام المفروض و عن الحج المفروض و عن ولايتنا اهل البيت/ هنگامى كه انسان در پيشگاه خداوند متعال قرار مى‌گيرد، نخست از نمازهاى واجب، زكات واجب، روزه واجب، حج واجب و ولايت ما اهل‌بيت سؤال مى‌شود.
اين روايات با هم منافات ندارد، چون مراد از «اوّل» در اين روايات و امثال آن، اوّل اضافى و نسبى است به دو بيان:
1. در قيامت آن گاه كه از اعمال بندگان سؤال مى‌شود، نخست نماز سؤال و محاسبه مى‌شود؛ از همين رو در روايت اول و دوم كلمه «عمل» ذكر شده است و هنگامى كه از اعتقادات سؤال مى‌شود، نخستين سؤال از محبت اهل بيت(ع) مى‌باشد. شيخ صدوق در بيان عقايد اماميه مى‌گويد: «پس از معرفت (اعتقادات) نخستين عملى كه از ميان اعمال آدمى، محاسبه مى‌شود، نماز است».
پس به يك معنا بنابر نظر مرحوم صدوق، سؤال از اعتقادات مقدم بر سؤال از نماز است. ضمن اين كه يكى از شرايط قبولى نماز و ديگر عبادات اعتقاد به ولايت اهل‌بيت است. بر اين اساس نخستين چيزى كه سؤال مى‌شود، ولايت اهل‌بيت خواهد بود.
2. اين كه زمان هر دو پرسش متفاوت است؛ زيرا با توجه به رواياتى كه از پيامبر رسيده، ما در هفت جايگاه به شما سركشى مى‌كنيم، هنگام وفات، در قبر، هنگام برانگيخته‌شدن از قبر، هنگامى كه پرونده عمل را اعطا مى‌كنند، وقت حساب‌رسى، وقت ميزان اعمال و هنگام عبور از صراط و در آن‌جا محبت ما كارساز است و با توجه به اهميتى كه مسئله ولايت دارد، مى‌توان گفت زمان پرسش از ولايت علاوه بر قيامت، اول بار در عالم قبر و برزخ صورت مى‌گيرد.
منبع: پرسمان قرآني نماز/ مركز فرهنگ و معارف قرآن
