به گزارش خبرگزاری «حوزه»، زمانه امام رضا(ع) دوران خاصی است، به خصوص از حیث رشد تحولات علمی و مباحث پیرامون تمدن عظیم اسلامی که یکی از شاخصه های این زمان ، توسعه و رواج مباحثات بین اديان و مذاهب است که همین امر موجب شد دانش و معارف از ناحیه علی بن موسی الرضا(ع) به جامعه اسلامی آن زمان سرازیر شود و از برکت همین امر، تحولات عمیق علمی و فرهنگی و تمدنی را شاهد باشیم.

از سویی با توجه به آشنايي كامل حضرت به زبان هاي مختلف آن هم به امر الهی ایشان در مناظره و يا حتی در نشست هاي معمولي در پاسخگويي به اشخاصي كه از بلاد مختلف به خصوص در دوران ولایتعهدی به خدمت ایشان می رسیدند، با زبان های متداول مخاطب با ایشان به بحث و نظر می پرداختند.

البته مناظره علمی در زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نیز وجود داشت اما اوج این مسایل را در زمان آقا امام رضا(ع) مشاهده می کنیم حضرت جلسات متعدد و طولانی با صاحبان علم و بزرگان ادیان و مذاهب و فرقه های گوناگون داشتند.

به دیگر سخن در این  برهه  حساس زمانی، استقبال فوق العاده جامعه از مجالس ديني و علمی موجب شده بود که مورخین از زمان امام رضا(ع) و به ویژه ولایتعهدی حضرت در دوره مامون عباسی به عنوان یک پیچ تاریخی در ارایه مباحث علمی و تمدنی یاد کنند که به خصوص در عرصه علوم عقلی همچون فلسفه و کلام یک رشد پرشتاب وجود داشت.

ائمه اطهار(ع) به خصوص حضرت ثامن الحجج(ع) بر این مساله تاکید دارند که اساساً آدمی نباید جاهل از دنیا برود، چه آن که در کلام معصوم داریم که بزرگ ترین مصیبت ها برای انسان جهل است و یا این که برای انسان جاهل در هر حالتی از زندگی اش ، خسران وجود دارد.

از این رو باید گفت که استقبال اهل بيت(ع) از مباحثات آزاد ميان اديان و مذاهب و به قول امروزی ها ، کرسی های آزاد اندیشی به این خاطر بود که شرایطی فراهم شود تا در سایه مباحث استدلالی و علمی، زمینه رفع جهل از جامعه برطرف شده و مردم و به خصوص جوانان تشنه دریافت واقعیت به یک بصیرت و درک مناسب علمی و معرفتی برسند.

از سوی دیگر در پناه همین مساله به شبهات اعتقادی نیز به درستی پاسخ داده می شود و لذا بستر هدایت جامعه به مجراهای مناسب که مورد نظر حضرات معصومین(ع) خواسته یا ناخواسته فراهم می گردد.

از این حیث برخلاف برخي از رهبران مذاهب كه حتی سوال کردن را زمينه ایجاد و توسعه شبهه و مقدمه شکل گیری شک و بي اعتمادي می دانستند، امامان ما، تأملات علمي و پرسش هاي ديني را يك ارزش شمرده و آن را زمینه ساز تقویت بصیرت معرفی می کردند.

نکته حایز اهمیت دیگر در خصوص دوران امام رضا(ع) این است که حضرت به مقابله با انحرافات فرقه ها در سطح جامعه می پرداختند. در آن زمان فرقه‌ها و جریان‌هایی بودند که به راحتی شکل گرفته و توسعه پیدا می کردند و در ادامه هوادارانی می‌یافتند و بعد از مدتی نیز افول می کردند که از آن جمله می توان به غلات، جریان واقفیه واقفیه، فرقه مفوضه، معتزله، زیدیه، متصوفه و خوارج اشاره کرد.

مساله مهم دیگر این که دوران علی بن موسی الرضا(ع) ، عصر شکوفایی مجدد علوم اسلامی و در عین حال رسوخ و ورود افکار بیگانه در سطح جامعه اسلامی است که به همین خاطر مکاتب فکری مختلف شکل گرفته و شیوه های گوناگون توسعه پیدا کردند.

این مساله در دوره حکومت مامون به اوج خود رسید که یکی از زمینه های آن نیز افزایش ترجمه کتاب از دیگر اقوام و زبان ها در جامعه اسلامی بود. مامون خود کتابخانه ویژه ای را با عنوان "بیت‌الحکمه"به این کار اختصاص داد که در آن بسیاری از مترجمان مشهور آن دوران ، فعالیت می کردند

هنرمندی ثامن الحجج(ع) در این میان آن بود که در این وضعیت خاص، حضرت بر پایه اصول علمی و شاخصه های معارف اهل بیت(ع)، نهضت علمی را به اوج خود رسانده و زمینه هدایت امت اسلام و دیگر امت ها را در سایه این تعاملات علمی و فرهنگی، فراهم کردند.

امام رضا(ع) حتی فراتر از حضور در مناظرات عمومی و مجالس علمی با سران ادیان و مذاهب که از سوی مامون تدارک دیده شده بود، در منزل خویش و همچنین مسجد مرو نیز دست به ایجاد حوزه علمی زده و به این وسیله به هدایت علمی و رشد معرفتی شیعیان و محبان پرداختند که بی شک این رویه و سیره نورانی حضرت در اشاعه مباحث علمی بهترین الگو برای رهروان ایشان در نشر و ترویج علوم آل محمد(ص) است.

۳۱۳/۸