سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، بخش دوم از احکام انتخاباتی را با موضوع برخی ضوابط دینی ویژه فعالیت های تبلیغاتی و اخلاق صحیح رقابت های سیاسی مرور می کنیم.
الف) ضوابط اسلامی تبلیغات
* اخلاص و اسلام خواهی
بر مبنای این اصل قرآنی که انسان ها همواره در حال امتحان الهی هستند، سازوکارهای عملی مربوط به تبلیغات انتخاباتی یکی از میادین آزمون انسان ها و مشخص شدن میزان تقوا و خدامداری یا نفس پرستی کاندیداها و هواداران آنها می باشد. میزان خلوص و پاک سیرتی افراد و یا آلودگی های قلبی و درونی انسان ها در دوران انتخابات به راحتی نمایان می شود.
امام خمینی این حقیقت اجتناب ناپذیر را چنین گوشزد کرده است:
«...آن کسی که تبلیغ می کند برای خودش یا غیر، این آزمایش اش همانجاست ... تویی که فعالیت می کنی و تبلیغ می کنی برای انتخابات، تبلیغ خودت را می کنی یا تبلیغ برای اسلام می کنی؟ اگر برای رسیدن به مجلس است، دلت می خواهد مجلس بروی ... شما تبلیغ برای خودت می کنید که همان تبلیغ برای شیطان است چون حب نفس دارد. (1)
* قانون مداری
رعایت قوانین مختلف در جوامع که بر مبنای مصلحت عمومی افراد وضع شده است همواره ضامن کنترل و تنظیم رفتارهای فردی، اجتماعی و سیاسی یک جامعه است و تخلف از آن موجب ایجاد اختلال و برهم زدن نظم عمومی جامعه خواهد شد. از آنجا که توجه به اصل رعایت نظم و مقررات از تعالیم اخلاقی و حقوقی اسلام است، مورد توصیه و تأکید فقهای شیعه قرار گرفته است.
انحرافات همیشه به تدریج در یک رژیم وارد می شود و در آخر، رژیمی را ساقط می کند. لازم است همه به طور أکید به مصالح اسلام و مسلمین توجه کنیم و به قوانین، هر چند مخالف نظر و سلیقه شخص مان باشد، احترام بگذاریم. (2)
بنیانگذار جمهوری اسلامی با ارج نهادن به حقوق سیاسی نامزدهای انتخاباتی به منظور تبلیغ و معرفی خویش به مردم بیان داشتند: «... لازم است تبلیغات موافق مقررات دولت باشد». (3)
حضرت آیت الله خامنه ای در لزوم تبعیت از قانون در همه امور خاطرنشان کردند: «... بنده به خیلی از این قوانینی که در مجلس تنظیم می شود، اعتقادی ندارم و آنها را قبول ندارم، ولی وقتی قانون شد، بنده هم به صورت یک قانون عمل می کنم و مخالفت نمی کنم». (4)
مسئله مراعات مقررات و عدم تخلف از قانون در فتوای فقهای بزرگوار نیز به صراحت آمده است:
سوال: تخلف از قوانین و مقررات جمهوری اسلامی در مسائل مربوط به انتخابات چه حکمی دارد؟.
جواب: جایز نیست. (5)
* رعایت حرمت شخصیت ها
از آنجا که حرمت شخصیت های اجتماعی همه مؤمنان، به ویژه افراد ممتاز بر همه لازم است و چنین شخصیت هایی اعم از حوزوی و دانشگاهی بخشی از سرمایه های ملت محسوب می شوند و هزینه های هنگفتی از بیت المال صرف شده تا این سرمایه ها آماده فعالیت های سازنده برای کشور شده اند، حفظ حرمت و جایگاه اجتماعی آنها از وظایف همه هموطنان است.
*حرمت شخصیت ها حفظ شود
متأسفانه در برخی موارد در تبلیغات انتخاباتی با تأثیرپذیری از ادبیات رفتاری و رسوم ناپسند متداول در غرب، حرمت شخصیت ها از طرف برخی افراد مورد هتاکی و تخریب واقع شده است؛ در حالی که گناهِ شکستن حرمت آنها از گناه شکستن حرمت کعبه زیادتر است. امام صادق فرموده است: «الْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَةً مِنَ الْكَعْبَةِ» (6)
احترام مؤمن از احترام کعبه بزرگ تر است.
در تبلیغات انتخاباتی، اگر چه نقادی اندیشه ها با هدف آشکار شدن نقاط قوت و ضعف و مشخص شدن گفتار حق از باطل امری ضروری است و موجب افزایش شناخت و آگاهی مردم برای انتخاب واقعی و شایسته می شود، اما نقد صاحبان اندیشه و ذکر نامشان موجب برخی تخلفات شرعی شده و چه بسا این کار موجب موضعگیری های شخصی گردیده و هتاکی هایی را از سوی موافقان و مخالفان کاندیدای نقد شده به دنبال داشته باشد؛ بنابراین این گونه رفتارهای افشاگرانه برخلاف اصول شرعی و مصالح عمومی کشور است.
حضرت امام خمینی (ره) بیان داشته اند: هیچ گروهی و شخصی حق ندارد به دیگران که مخالف نظرشان هستند، توهین کنند یا خدای نخواسته افشاگری نمایند. (7)
البته چنانچه برخی از کاندیداها با توسل به حیله های عوام فریبانه، سوابق بسیار منفی و اندیشه ها و اهداف پلید خود را تا قبل از انتخابات پنهان کرده باشند و بخواهند از حُسن ظنّ مردم پاک سیرت سوء استفاده کنند و با کسب آرای غیرواقعی قصد شکستن آرای شایستگان و یا رسوخ در بدنۀ نظام اسلامی را داشته باشند، لازم است با حفظ همۀ موازین شرعی و براساس نهی از منکر، فرد مزبور را از اعمال شیطانی اش بازداشت و مردم را به پرهیز از چنین افرادی واداشت؛ اما چنانچه او همچنان به فریبکاری و ظاهرسازیِ خویش ادامه دا، در این صورت به منظور نجات مردم از دام های شیطانیِ چنین دغلبازانی لازم است توطئۀ آن ها را نقش برآب کرد (8)
پرسش: بیان انحرافات اجتماعی یا سیاسی یا اخلاقی و مذهبی برخی افراد به منظور جلوگیری از اغفال مردم و ارشاد جاهل و نهی از منکر جایز است یا خیر؟
پاسخ: در صورتی که این کار، تنها راه نهی از منکر باشد اشکالی ندارد. (8)
پاورقی:
(1)- انتخابات و مجلس از نگاه امام خمینی (ره)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ص 103.
(2)- صحیفه نور، ج 17، ص 269.
(3)- انتخابات و مجلس از نگاه امام خمینی (ره)، ص 105.
(4)- پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی/ قزوین، 26/9/1382.
(5)- جواب استفتاء مورخ 13/9/1386 به شماره 20982 از دفتر. حضرت آیت الله مکارم شیرازی.
(6)- الخصال، ج1، ص: 27.
(7)- انتخابات و مجلس از نگاه امام خمینی (ره)، 23/11/1362، ص 105.
(8)- جوابیه استفتاء مورخ 13/9/1386 به شماره 20982 از دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی.
(9)- پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی 21/5/1386.
منبع: کتاب «احکام انتخابات»، سید سیف الله نحوی.
