سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، تمام اعمال و رفتار انسان ها، چه فردی و چه اجتماعی، مشمول حکمی از احکام شرعی می باشد و تمام موضوعاتی که به گونه ای با رفتار آدمی ارتباط پیدا می کند، در فقه اسلامی دارای قانون و مقرارتی است. مناسبت های اسلامی و عزای معصومین(ع) نیز همچون سایر اعمال انسان دارای احکامی است که در این نوشتار به آن پرداخته می شد.

* احکام عزاداری

1. عزاداری و اظهار حزن و اندون برای اهل بیت(ع)، به ویژه امام حسین علیه السلام به خصوص در روز عاشورا و نیز گریه کردن برای آن حضرت استحباب دارد و جزع و بی تابی در معصیبت آن حضرت استثنا شده است .

2. ریا در هر عبادتی حرام محسوب می شود، ولی تظاهر به عزاداری امام حسین علیه السلام و تعظیم شعائر دین به قصد قربت جایز بلکه مستحب است .

* معیار های عزاداری

1. کیفیت عزاداری باید چنان باشد که بهانه ای به دست دشمنان اسلام ندهد و موجب سوء استفاده از آن نشود .

2. ضرر نداشته باشد.

پرسش: در مورد زنجیز زنی که منجر به سیاه شدن یا مجروح شدن بدن می شود، نظر شما چیست؟

پاسخ: امام خمینی(ره): مانعی ندارد، مگر این که موجب ضرر فاحش بر بدن شود .

3. ریا نباشد.

4. آنچه خوانده می شود، مشتمل بر مطالب دروغ و باطل نباشد.

5. با کار حرام مانند موسیقی لهوی همراه نباشد.

6. با مطالبی که وهن مذهب است، همراه نباشد.

7. سبب ترک واجب نباشد که گاهی سبب ترک نماز و قضا شدن آن می شود .

* موسیقی در عزاداری

پرسش: استفاده از آلات موسیقی در مراسم عزادرای چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر از آلاتی است که به لهو و حرام اختصاص دارد، نواختن آن در هر حال جایز نیست ولی اگر از آلات مشترک باشد، استفاده از آن در جهت مشروع اشکال ندارد .

پرسش: آیا زدن طبل و شیپور در تعزیه حضرت سید الشهدا جایز است؟

پاسخ: اگر از آلات لهو و لعب نباشد و وهن بر مذهب هم نشود، مانع ندارد .

پرسش: استفاده از آلات موسیقی مانند ارگ در مراسم عزادرای چه حکمی دارد؟

پاسخ: مناسب عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود .

تبریزی: استفاده از آلات موسیقی در عزاداری حرام است.

صافی: جایز نیست.

بهجت: خالی از اشکال نیست .

* احکام نام امام حسین علیه السلام

نام امام حسین علیه السلام مانند نام پیامبر(ص) و سایر امامان از اسامی مقدسی است که احترام به آن لازم است و هر گونه بی احترامی به آن حرام است، مانند:

1. سوزاندن ورقه ای که نام ایشان بر آن نوشته شده است.

2. انداختن آن در جایی که بی احترامی به آن باشد، مانند زباله دان.

3. نوشتن آن با چیزی یا بر چیزی که بی احترامی به آن باشد .

مسئله: دست زدن به نام امام حسین علیه السلام یا رساندن جایی از بدن به آن بدون طهارت حرام است؛ پس کسی که وضو ندارد با غسل جنابت، حیض، نفاس بر او واجب شده است، نمی تواند به این نام مبارک دست بزند .

مسئله: شخص بی وضو نباید بدن خود را به نام های انبیاء و ائمه برساند .

پرسش: مسّ نام هایی چون عبد الحسین، غلام حسین، قربان علی، رضوی چه حکمی دارد؟

پاسخ: مسّ اسامی مذکور اشکال ندارد، مگر «رضوی » که اگر مقصود امام رضا علیه السلام باشد و مس موجب هتک باشد، حرام است.

* احکام تربت امام حسین علیه السلام

1. لازم است حرمت تربت امام حسین علیه السلام حفظ شود و هر نوع بی احترامی به آن مثل نجس کردن، حرام است .

2. برای سجده بهتر از هر چیز تربت امام حسین علیه السلام است و سبب افزایش ثواب نماز می شود .

3. مستحب است کام طفل با تربت امام حسین علیه السلام باز شود .

4. مخلوط کردن مقداری تربت با حنوط میت هنگام دفن مستحب است .

5. مستحب است هنگام دفن میت، مقداری تربت همراه او گذاشته شود .

6. خوردن هر نوع خاک حرام است به جز تربت امام حسین علیه السلام که خوردن اندکی از آن به نیت استشفاء جایز است .

7. کالایی را که به جایی می فرستند، مستحب است مقداری تربت هم همراه آن بگذارند. مانند جهیزیه دختر.  امام رضا علیه السلام هرگاه می خواست لباس یا چیز دیگری را برای کسی بفرستد قدری تربت امام حسین علیه الاسلام لابه لای آن می گذاشت و می فرمود: تربت باعث محفوظ ماندن است به اذن خداوند .

8. محل برداشتن تربت به طور متقین همان قبر شریف و آنچه که عرفاً به آن ملحق است می باشد .

9. مستحب است مسافر مقداری از تربت امام حسین علیه السلام همراه داشته باشد .

10. ذکر گفتن با تسبیح تربت فضیلت بسیار دارد و حتی در روایات آمده در دست داشتن تسبیح تربت هرچند ذکر نگوید ثواب ذکر الهی برای او نوشته می شود .

11. بوییدن و بوسیدن تربت امام حسین علیه السلام مستحب است و حتی دست کشیدن بر آن و بر سایر اعضای بدن مالیدن نیز ثواب دارد .

* احکام حسینیه

1. حسینیه حکم مسجد را ندارد؛ بنابراین احکام مسجد مانند حرمت داخل شدن جنب و حائض را ندارد و وجوب برطرف کردن نجاست از آن بر حسینیه جاری نمی باشد .

2. استفاده از حسینیه در غیر جهتی که بر آن وقف شده، در صورت منافات داشتن با آن، جایز نیست. ماندن اجرای برنامه های نمایشی یا ورزشی و دفن کردن میت در آن .

3. فروختن حسینیه یا تبدیل آن به مسجد جایز نیست، مگر آن که بر اثر خرابی قابل استفاده نباشد و امکان تعمیر آن نیز وجود نداشته باشد که در این صورت می توان آن را فروخت و با پول آن ملکی خرید و در همان راستا وقف کرد .

* احکام نذر

1. یکی از واجبات قرآنی که درباره اهل بیت نیز مطرح شده است، مسئله نذر و وفای به نذر است.

2. نذر آن است که انسان ملتزم شود کار خیری را برای خدا به جا آورد و یا کاری که نکردن آن بهتر است، برای خدا ترک کند .

3. با شرایطی عمل به نذر واجب می شود. این شرایط عبارتند از:

الف) صیغه خوانده شود و لازم نیست انسان آن را به عربی بخواند، پس اگر بگوید چنانچه مریض من خوب شود، برای خدا بر من است که هزار تومان به فقیر بدهم؛ نذر او صحیح است .

ب) کاری را که نذر می کند، انجام آن برایش مقدور باشد .

ج) نذر کننده باید مکلف، عاقل بوده و با اختیار و قصد خود نذر کند .

د) متعلق نذر او رجحان داشته باشد، یعنی انجام دادنش بهتر باشد .

* چند نکته درباره نذر:

1. اگر انسان نذر کند کاری انجام دهد، باید همانطوری که نذر کرده عمل کند و اگر به گونه ای دیگر انجام دهد، صحیح نمی باشد.

2. اگر انسان نذر کرده و نتواند به نذر خود عمل کند، کفاره ندارد، ولی اگر بدون عذر به نذر خود عمل نکند، کفاره واجب می شود، یعنی باید به شصت فقیر طعام دهد و یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد .

3. اگر نذر کننده، مقدار نذر را معین نکرده یا فراموش نموده، می توان به حداقل آن اکتفا کند .

4. مناسب است که نذر مطلق باشد و مقید به زمان و مکان خاصی نباشد، تا شخص بتواند به راحتی در انجام آن تصمیم بگیرد.

5. کسی که نذر کند عملی را ترک کند، اگر از روی فراموشی یا ناچاری آن عمل را انجام دهد، کفاره بر او واجب نیست.

6. کسی که نذر صحیح انجام دهد، نمی تواند آن را تغییر دهد و نمی تواند به هم بزند .

پرسش: آیا مادام که حاجتم برآورده نشده، می توان مقدار و نوع و محل ادای نذر را تغییر دهم؟

پاسخ: اگر صیغه نذر خوانده اید، جایز نیست .

7. اگر نذر کننده امکان عمل به نذر خود را نداشت، در صورتی که صیغه نذر را خوانده باشد، صبر کند که تا در فرصتی دیگر آن را انجام دهد .

8. شخصی که نذر کرده و از دنیا رفته است باید از اصل مال او نذرش ادا شود .

* احکام وقف

1. وقف آن است که انسان ملکیت خود را سلب کرده و منعفت آن را در راه خدا قرار دهد.

2. وقف شرایطی دارد. به چند نمونه از آنها اشاره می کنیم:

- وقف باید برای دیگران باشد .

- باید برای وقف صیغه خوانده شود، ولی لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه مثلاً اگر بگوید: «خانه خود را وقف کردم»، وقف صحیح است و محتاج به قبل هم نیست .

- کسی که مالی را وقف می کند باید برای همیشه وقف کند .

- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل، یا ولی او بدهند .

3. کسی که مالی را وقف می کند، باید برای همیشه وقف کند، پس اگر مثلاً بگوید: «این مال تا ده سال وقف باشد و بعد نباشد»، باطل است .

4. فرشی را که برای حسینیه وقف کرده اند، نمی شود برای نماز در مسجد ببرند؛ اگرچه آن مسجد نزدیک حسینیه باشد .

* وقف برای امام حسین علیه السلام

1. آنچه برای برگزاری مراسم امام حسین علیه السلام وقف شده، نباید در موارد دیگر صرف شود .

2. ساختمانی را که به نام حسینیه ساخته می شود باید در همان مورد خاص از آن استفاده شود و جایز نیست به مدرسه و مسجد تبدیل شود. اگر هم تبدیل شده باید به حال اول برگردد .

پرسش: اثاث حسینیه ای که متروک و مخروبه شده اگر بماند، ضایع می شود، حکمش چیست؟

پاسخ: اگر در آن حسینیه یا حسینیه دیگر قابل استفاده نیست، بفروشد و صرف احتیاجات حسینه نماید .

پرسش: آیا جایز است وسایل و ظروف حسینیه را برای مصارف دیگر استفاده نمود؟

پاسخ: اگر برای حسینیه وقف شده است، جایز نیست .

پرسش: ساختن حسینیه در قبرستانی که قسمتی از آن به حال تعطیل درآمده چه صورتی دارد؟

پاسخ: قبرستان اگر وقف دفن اموات باشد، جایز نیست .