به گزارش خبرگزاری «حوزه» حجت الاسلام والمسلمین فعالی در ادامه سلسله جلسات «زندگی معنوی» به منظور بررسی زندگی معنوی و آرمانی در موسسه آل یاسین به تبیین  انواع شکر و درجات آن پرداخت.

انواع شکر

شکر را می توان درجه بندی کرد و برای آن انواعي گفت. در يك تقسيم‌بندي مي‌توان گفت شكر بر دو قسم است؛ ظاهري و حقيقي.

الف) شكر ظاهري

شکر ظاهری، شکر زبانی و سطحی مي‌باشد. اين نوع شكر سطحي بوده و از اعماق وجود انسان بر نمي‌خيزد.

ب) شكر حقيقي

شکر حقیقی، بر دو قسم است؛ شکر احساسی و شكر عملي. شكر احساسي شكري است كه انسان در درون خود احساس تشکر بیابد، نوعی حس، احساس، دریافت درونی و حالت باطنی است و از نوع اول مهمتر است. امّا شکر عملی، شكري است كه انسان از داده‌هاي خداوند در راستای رضایت او استفاده کند.

براي شكر احساسي در مورد انسان مثال هاي متعددي وجود دارد.

فرض کنید فردا چک دارید. مبلغ 10 میلیون و عملاً هیچ پولي ندارید. طرف مقابل که چک در دست اوست بسیار بد قلق است. و شما هم نسبت به مسائل مالی حساس هستید. با این شرایط تا آخر شب هر تلاشي ممکن هست انجام دهید امّا توفیق حاصل نمی شود. خواب نمی رويد و نماز صبح می خوانی و هر دعایی می کنی، همه راه ها را امتحان می کنی، ولی پولی فراهم نمی شود.

در این هنگام یکی از دوستان شما که تا به حال از او خبر نداشتی تماس می گیرد. و از ماجرا آگاه می شود و شماره حساب از شما می گیرد با كمال ناامیدی شماره حساب رابه او مي‌دهي.

مي‌گويد سر ساعت 10 پول توی حساب شما است. ساعت 10 و یک دقیقه می بینی 15 میلیون به حسابت آمده، حامل چک وجه خود را از بانك می گیرد. بعد از اينكه خبردار مي‌شوي چك وصول شده است با دوست خود كه دقايقي پيش صحبت كرده‌اي تماس می گیری. به او می گویی آیا تو پول را به حساب من ریختی؟ می گوید بله. مي‌گويي  چرا 15 میلیون؟ می گوید 5 میلیون دیگر مال خودت. آن لحظه چه احساسی نسبت به آن رفیقت داری؟

به این حس می گوییم احساس تشکر.

سؤال: آیا تا به حال در زندگی اينچنین احساسی را نسبت به نعمت های الهی داشته اید؟

 آن چنان خدا انسان را غرق در نعمت ها قرار داده که برای انسان عادت شده. هر کس این تجربه را کرد، او دارای احساس سپاس‌گزاري است.

در مورد شکر عملی مي‌توان چنين مثال آورد، اگر انسان از اندامش، عمرش،  فکر و ذهنش و از وسائل به گونه ای درست استفاده کند، اينچنین بهره بردن ها و  استفاده های شکر عملی است.

*درجات شكر

رتبه شکرهاي سه گانه طولی است. اول باید شکر زبانی باشد، سپس شکر احساسی و نهايتاً شکر عملی. با نگاه به آيات و روايات شكر به اين نكته پي مي‌بريم كه تمامي آیات و روایات در باب شکر عام مي‌باشند.

اگر انسانی کاری برای انسان کرد، شکر احساسی داریم و بعد از آن شکر عملی داریم. بیایم در مورد خدا اینگونه باشیم. شکر درجه ای از ایمان است. ایمانی، ایمان است که به قلب درآید. و شکري، شکر است که به قلب و درون انسان درآید. بیاییم فقط یک بار در مقابل خدا شکر گذار واقعي باشیم.

*متعلقات شکر

از مجموع آیات قرآن به دست می آید براي شكر پنج متعلّق می باشد:  خدا،انسان ، حیوان ،گیاه،جماد (اشیاء)

در بحث متعلّقات پنج گانه شكر نکاتی قابل ذکر است:

نکته اول: در میان این 5 متعلّق  اصالت با متعلّق اول يعني خداست و چون همه چیز مخلوق خداست، شکر از مخلوق (یعنی شماره هاي  2 تا 5) شکر از خداست.

نکته دوم: شکر فقط شکر نسبت به انسان نیست. از نگاه قرآن شکر نسبت به تمام اشیاء و اشخاص می باشد. یکی از اصولی که قرآن مطرح می کند اصل تسخیر است. تسخیر در قرآن به گونه های مختلف مطرح شده، گاهی واژه تسخیر آمده یا گاهی واژه ای مشابه آن آمده است.

*آیات تسخير

آیه اول در مورد تسخير كشتي است، خداوند مي فرمايد:

وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ (ابراهیم/32)؛ و كشتى را براى شما رام گردانيد تا به فرمان او در دريا روان شود.

این آیه اشاره به صنعت کشتیرانی دارد. خدا می فرماید: این خداست که کشتی ها را مسخر بشر نمود تا کشتی در آب فرو نرود و نفعی به بشر برسانند.

آیه دوم در مورد مسخر نمودن رودهاست، خداوند مي‌فرمايد:

وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهار(ابراهيم/32)؛ و رودها را براى شما مسخّر كرد.

آیه سوم پيرامون تسخير خورشید و ماه مي‌باشد، در قرآن كريم آمده است:

وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَر(رعد/2 و ابراهيم/33)؛ و خورشيد و ماه را رام گردانيد.

آیه چهارم تسخیر شب و روز را مطرح نموده، مي‌فرمايد:

وَ سَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَ النَّهار(ابراهيم/33)؛ و شب و روز را مسخّر شما ساخت.

آیه پنجم در مورد تسخیر دریاها و اقیانوس ها و هر آنچه در آنها است، سخن مي‌گويد:

وَ هُوَ الَّذي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِيًّا (نحل/14)؛ و اوست كسى كه دريا را مسخّر گردانيد تا از آن گوشت تازه بخوريد.

این آیات بیان مصادیق تسخیر است. امّا آیاتی هم مي‌باشد که بر اصل تسخیر به صورت کلی می پردازد.

أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فىِ السَّمَاوَاتِ وَ مَا فىِ الْأَرْض (لقمان/20)؛ آيا ندانسته‏ايد كه خدا آنچه را كه در آسمان‌ها و آنچه را كه در زمين است، مسخّر شما ساخته.

  در بحث تسخير چند نكته وجود دارد:

*نکته اوّل

 آیات قرآن در باب تسخیر گاهی اشاره به مصادیق می کند و گاهی به صورت کلی بیان می کند. می توان گفت تسخیر مربوط به کل جهان است.

*نکته دوم

در معناي تسخير بايد گفت؛ اگر فاعل فعل خویش را به گونه ای جعل کند که آن فعل تمام اوامر فاعل را امتثال کند، مثلاً نویسنده ای كه قلمی در دست مي‌گیرد و مشغول نوشتن مي‌شود، قلم را به اراده خویش به حرکت در مي‌آورد به گونه ای که قلم با مشیّت نویسنده حرکت کند. گویند قلم مسخّر فاعل و نویسنده است.

مثال ديگر اگر چشم با اراده فاعل عمل کند، گفته مي‌شود چشم مسخّر فاعل است.

بنابراين تسخير يعني تجميع چند ركن؛ فاعل، فعل، ابزار و تبعیت کامل. پس جهان هستی مسخّر خداست؛ زیرا او خالق است و جهان به اذن خدا مسخّر بشر شده است تا به انسان خدمت کند. اصل تسخیر در باب خدا یعنی ابزار، وسایل و کائنات در خدمت خداست. امّا اصل تسخیر در باب بشر یعنی نفع رساندن و خدمت دائمي کائنات به بشر به گونه های متفاوت البته به اذن خدا.

*پيامدهاي معناي تسخير

پيامد اول: کائنات خدا اولاً و بالذات قبل از این که مسخّر بشر باشند مسخّر خدایند. و به صورت موقت در خدمت بشر است و بشر برای استمرار حیات نیازمند کل کائنات است.

دوم: مسخّر بودن زمین و آسمان به معنای مملوک بودن زمین و آسمان برای بشر نیست فقط به معنای نفع بری است. تسخیر یعنی نفع بری آری ولی تخریب هرگز.

در یک کلام خداوند تمام اجزاء کائناتش را در اختیار بشر قرار داد تا به بشر نفع رسانند. کائنات از این جهت مصداق اسم رحمان است. تا به حال کسی دیده است که هیچ درختی از انسان در مقابل میوه ای که می دهد وجه ش را بگیرد؟ هوا در ازای تنفس چیزی از انسان می گیرد؟

حاصل آنكه اولاً براساس اصل تسخیر جهان دائماً به انسان‌ها خدمت می کند، ثانياً شکر نعمت یعنی دیدن خدمت های دیگران و ثالثاً هر کس خدمات واقعی این و آن را ببیند شکر واقعی انجام داده است و این شکر، شکر احساسی است. شکر دائماً دیدن ناداشته ها نیست شکر یعنی دیدن داشته ها. اگر مهربانی کنيد دیگري محبّت شما را ببیند، طبعاً به شما خدمت بیشتری خواهد رساند.