به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام عزت الله مرتضایی در نشست علمی مجازی «نقش مفردات قرآن در ترجمه و تفسیر قرآن کریم» از سلسله نشست های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور برگزار شد، به بیان نقش مفردات پرداخت و کارهای انجام شده از سوی این مرکز برای تدوین یک پژوهش جامع در آینده تشریح کرد.
مدیر گروه علمی قرآن مرکز تحقیقات نور با بیان این که پژوهش در حوزه مفردات قرآن از سوی مرکز تحقیقات انجام شده و در آینده نزدیک در پایگاه جامع قرآن و نرم افزار جامع التفاسیر چهار آپلود خواهد شد، اظهار داشت: در این پژوهش کارهای متعددی انجام شده که یک مورد آن در ارتباط با ریشه کلمات و موضوع اسم و فعل و حرف است.
وی اضافه کرد: همچنین اشتقاق های گوناگون از موضوعاتی است که حتما مفسر باید تسلط داشته باشد چون عدم احاطه بر اشتقاق کلمات موجب خطای در ترجمه و تفسیر می‌شود؛ ما در این پژوهش این مسأله را حل کرده ایم مثلا واژه «انسان» ممکن است از ریش «انس» یا ریشه «نسی» باشد چون هر دو مطرح شده است.
حجت الاسلام مرتضایی با تأکید بر این که برخی مفسران و مترجمان به دلیل عدم تسلط بر اشتقاق کلمات دچار اشتباه شده اند، گفت: مثلا در قرآن کریم آمده است «یوم ندعی کل اناس بامامهم» موضوع امام در این آیه مطرح شده، اگر چه ریشه کلمه امام از «امم» است ولی برخی آن را از «امّ» به معنای مادر گرفته اند وگفته اند روز قیامت روزی است که مردم را با مادرشان دعوت می‌کنند، چون امام را از ریش امّ گرفته اند، در حالی که منظور محشور شدن انسان با پیشوا و رهبر است.
مدیر گروه علمی قرآن مرکز تحقیقات نور اضافه کرد: اعراب، معنای حقیقی و مجاز ی و غریب القرآن از دیگر موضوعاتی است که در این پژوهش مورد تأکید قرار گرفته است؛ بحث غریب القرآن خیلی مهم است چون تعدادی از کلمات قرآن نامأنوس هستند که البته این موضوع هم بستگی به دانش و تخصص مفسر دارد و هرچه مفسر تبحر به زبان عربی و واژگان قرآن داشته باشد، تعداد غریب القرآن او کمتر است بنابراین گستره غریب القرآن بستگی به دانش مفسر دارد.
وی در ارتباط با بحث وجوه و مشترکات و وجوه ونظائر بیان داشت: وجوه و مشترکات مربوط به واژه های مشترک بین چند معنا است، نظائر هم چند لفظ است که مشترک بین یک معنا باشند که از آن به مشترک لفظی و معنوی هم تعبیر می‌شود؛ مشترک لفظی مثل کلمه «صالح» است که هم به نام یکی از پیامبران و هم صفتی از صفات انسان های وارسته در قرآن آمده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: برای نظائر هم چند دسته وجود دارد، گاهی مترادف با ریشه واحد است یعنی دو فعل مثل «نُزّلت» و «اُنزلت»، نوع دوم با ریشه متفاوت است مثل «فطرنی» و «خلقنی» که هر دو به معنای آفریدن است، نوع سوم ترادف در اسم است مثل «انسان» و «بشر» و گاهی در حرف ترادف دارند مثل «اذا» و «ان» شرطیه و در نهایت باید گفت که مترادف یا تام یا کلی است مثل انسان و بشر یا ناقص و جزئی است مثل «ازلّ» و «وسوس» که هر دو در معنای فریب دادن و وسوسه کردن تا حدودی مشترک هستند.
وی با اشاره به منابع استفاده شده در این پژوهش، گفت: ما از تفاسیر ادبی و لغوی استفاده کرده ایم که فرهنگنامه قرآنی، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن یا تفسیر لغوی و ادبی سید غلامرضا حسینی خسروی، قاموس قرآن سید علی اکبر قرشی و مجمع البحرین طریحی به صورت کامل اختصاص به بحث های ادبی دارند و برخی دیگر منابع عمومی و مشتمل بر بحث های لغوی هستند که از جمله آنها می‌توان به تهذیب اللغه الازهری، المحیط فی اللغة صاحب اسماعیل، المحکم و المحیط الاعظم ابن سیده، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم حمیری، لسان العرب ابن منظور اشاره کرد.
وی در ادامه یادآور شد: ما در حال تهیه بانک جامع وغنی و گسترده ای از مفردات قرآن هستیم و اگر کتاب های معتبر دیگری با برابر های فارسی نیز اضافه کنیم می‌تواند بهتر باشد و در نهایت به نتایج درخشانی برسیم و امیدواریم کارهای انجام شده هرچه زودتر به نتیجه برسد.
استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود ابراز داشت: این پژوهش ان‌شاءالله بهترین برنامه برای مفردات الفاظ قرآن کریم خواهد بود و ابتدای سال آینده ابتدا در پایگاه جامع قرآن و سپس در جامع التفاسیر چهار ارائه خواهد شد.
