سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، به مناسبت ولادت مسرت بخش دخت صدیقه طاهره سلام الله علیهما مختصری از زندگی نامه و ویژگی های عقیلۀ بنی هاشه را ارائه می دهد.
مورخان در خصوص ولادت حضرت زينب سلام الله عليها اقوال گوناگوني را ذكر كرده که دو قول مشهور در مورد ولادت ايشان ذکر شده است:
1. پنجم جمادي الاولي سال پنجم هجري.(1)
2. و برخي نيز سال ششم هـ را سال ولادت ايشان مي دانند.(2)
مادر بزرگوارش حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها و پدر ایشان اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي باشد. اين بانوي بزرگوار در شهر «مدينه» تولد يافت. مدت زندگي ايشان با مادرش حضرت زهرا سلام الله عليها حدود پنج يا شش سال بوده است.(3)
همسر حضرت زینب زينب سلام الله علیها، عبدالله بن جعفر پسر عموي بزرگوارش مي باشد. او يكي از شخصيت هاي مشهور اسلام و از سخاوتمندان به نام و معروف مي باشد.(4)
حضرت زينب سلام الله عليها داراي القاب و كنيه هاي زيادي است. يكي از القاب آن حضرت كه در روايات آمده، «عقيله» يا «عقيله بني هاشم» است كه به معناي زن ارجمند و گرامي در ميان قوم خود، مي باشد. (5)
از ديگر القاب آن حضرت مي توان «صديقه صغري»، «عارفه»، «عالمه»، «فاضله»، «كامله» و «عابده آل علي»(6) را نام برد. حضرت زينب سلام الله عليها تا زماني كه اميرالمؤمنين علیه السلام در مدينه بود با شوهرش عبدالله بن جعفر در مدينه زندگي كردند و زماني كه اميرالمؤمنين علیه السلام پايتخت حكومت اسلامي را به كوفه منتقل كردند به كوفه نقل مكان كردند. «حضرت زينب در كوفه به ارشاد و تعليم زنان كوفه اشتغال داشت».(7)
حضرت علي عليه السلام در سال 40 هجري در كوفه به شهادت رسيد. بنابراين سن حضرت زينب سلام الله عليها در اين زمان تقريبا 35 سال بود. حدود 10 سال هم بعد از شهادت پدر بزرگوارش با برادرش امام حسن عليه السلام زيست نمود. امام حسن عليه السلام در سال 50 هجري به شهادت رسيد.(8)
بعد از شهادت امام حسن عليه السلام 10 سال نيز با برادر ديگرش يعني امام حسين عليه السلام زندگي كرد. حضور ده ساله زينب سلام الله عليها در صحنه زندگي برادرش امام حسين عليه السلام پرحادثه ترين و رنج آورترين دوران زندگي ايشان است. هنگام مصيبت جانگداز كربلا حضرت زينب سلام الله عليها 55 ساله بود.
اين بانوي بزرگواردر شب يك شنبه چهاردهم ماه رجب سال 62 هجري درگذشت.(9) هر چند اقوال ديگري نيز در مورد ماه وفات ايشان وجود دارد، اما قول مشهور همان 14 ماه رجب سال 62 هجري است.
سيد هاشم رسولي محلاتي مي نويسد: «مشهور آن است كه وفات آن بانوي معظمه در شب يك شنبه چهاردهم ماه رجب سال 62 هجري اتفاق افتاد. يعني حدود يك سال و نيم بعد از واقعه عاشورا».(10) اختلافي كه در وفات آن حضرت وجود دارد در ماه وفات آن حضرت است و گرنه همه ي مورخان اتفاق دارند كه سال وفات ايشان همان سال 62 هجري است. بنابراين اين بانوي شريف تقريبا يك سال و نيم بعد از واقعه عاشورا رحلت فرمود.
فضائل آن حضرت
1. صبر
«شهيد مطهري» در اين رابطه مي نويسد: «در حماسه حسيني آن كسي كه بيش از همه درس تحمل و بردباري را آموخت و بيش از همه اين پرتو حسيني بر روح مقدس او تابيد خواهر بزرگوارش زينب سلام الله عليها بود».(11) در ناسخ التواريخ نیز آمده است: «محققاً از آغاز خلقت تاكنون هيچ زني از زن هاي انبياء و اولياء با اين حلم و بردباري پديد نيامده است».(12)
2. عبادت آن حضرت:
«زينب كبري در تمام مدت اسارت تهجد و نماز شبش تعطيل نشد»(13) صاحب کتاب رياحين الشريعه می نویسد: «شب زنده داري زينب در تمام عمرش ترك نشد حتي شب يازدهم محرم».(14)
3. سخنوري آن حضرت:
خطبه هاي آتشين و زيباي زينب در كوفه و شام كه يزيد و يزيديان را رسوا ساخت در حد اعلاي فصاحت و بلاغت بود. شهيد مطهري در اين رابطه مي نويسد: «خطابه اي كه حضرت زينب علیهاالسلام در مجلس يزيد خوانده است از خطابه هاي بي نظير دنياست».(15)
4. علم آن حضرت:
زماني كه حضرت زينب سلام الله عليها خطبه پرمحتوا و آتشين خود را در بازار كوفه ايراد نمود، امام سجاد عليه السلام در تأييد مقام علمي زينب سلام الله عليها فرمود:«وَ أَنْتِ بِحَمْدِ اللَّهِ عَالِمَةٌ غَيْرُ مُعَلَّمَةٍ فَهِمَةٌ غَيْرُ مُفَهَّمَۀ»
الحمدلله تو دانشمند و عالمه اي بدون معلم و بانوي خردمندي بدون استاد مي باشي».(16) اين سخن امام سجاد عليه السلام نشان دهنده علم لدُني آن حضرت مي باشد.
5. بزرگواري آن حضرت:
در بزرگواري آن حضرت همين بس كه زماني كه در عصر روز عاشورا دو پسرش را شهيد كردند از خيمه پاي بيرون نگذاشت،(17) در حالي كه هنگام شهادت ساير شهدا از خيمه بيرون مي آمد و امام حسين عليه السلام را دلداري مي داد ولي در آن لحظه براي اين كه برادرش امام حسين عليه السلام خجالت نكشند از خيمه بيرون نيامد.
6. شباهت حضرت به پدر بزرگوارش:
شئونات باطنيه و مقامات معنويه حضرت زينب سلام الله عليها نايبه زهرا، امينه خدا را هيچ كس نتواند به تحرير و تقرير در آورد».(18) «ابن اثير» مي نويسد: «زينب در فصاحت، بلاغت، زهد، عبادت، فضيلت، شجاعت و سخاوت شبيه ترين مردم به پدر خود علي عليه السلام و مادر خود فاطمه سلام الله عليها بود».(19)
پاورقی:
1. علي محمد علي دخيل، زينب بنت الامام اميرالمؤمنين، بيروت، موسسه اهل البيت عليهم السّلام، 1399 هـ، ص 10.
2. بنت الشافي، زينب بانوي قهرمان كربلا، مترجم حبيب چايچيان، ص 16.
3. مجلسي، محمدباقر، بحار الانوار، ج43، ص215.
4. رسولي محلاتي، سيد هاشم، زندگاني حضرت زهرا و دختران آن حضرت، ص 273.
5. همان، ص 270.
6. علي محمد علي دخيل، پيشين، ص 11.
7. رسولي محلاتي، سيد هاشم، پيشين، ص 285، بعد از شهادت امام علي عليه السلام حضرت زينب سلام الله عليها مجدداً به مدينه بازگشتند.
8. مفيد، ارشاد، ترجمه محمد باقر ساعدي، ص 192.
9. بنت الشاطي، پيشين، ص172.
10. رسولي محلاتي، سيد هاشم، پيشين، ص 285.
11. مطهري، مرتضي، حماسه حسيني، تهران، انتشارات صدرا، ج 2، ص 225.
12. سپهر، عباسقلي خان، ناسخ التواريخ، جزء اول، ص 73.
13. مطهري، مرتضي، تفسير سوره مزمل، ص 68.
14. محلاتي، ذبيح الله، رياحين الشريعه، ج 3، ص 61.
15. مطهري، مرتضي، فلسفه اخلاق، ص 59.
16. محلاتي، ذبيح الله، پيشين، ج3، ص 75.
17. همان، ص74.
18. سپهر، پيشين، ص 73.
19. صادقي اردستاني، احمد، زينب قهرمان، ص 392، به نقل از وسيلة الدارين في انصار الحسين، ص432.
منبع: مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه قم
