از آنجا که بزرگترین معضل سینمای ایران نداشتن سینمای ملی با هویت شناسنامه و مشخصات ایرانی اسلامی، جای جریان تولید فیلم‌های ملی در سینمای ایران به شدت خالی است، گرچه برخی از سینماگران ما بر اساس دانش و سلیقه خود فیلم‌هایی در قالب و چارچوب ملی ساخته‌اند، ولی این رخداد به معنای داشتن سینمای ملی نیست، به طبع، نبود سینمای ملی و علی‌رغم تولید ده‌ها فیلم دفاع مقدسی، سینمای ایران همچنان در تولید آثار شاخص، مناسب، استاندارد و واقع نما دفاع مقدسی دچار فقر است.
این تذکر به معنای آن نیست که سینماگران با تجربه در زمینه ساخت آثار جنگی و دفاع مقدسی نداریم، افزون بر این، حمایت‌های سازمان‌ها و ارگان‌هایی که ارزش‌مدار بوده و دغدغه فرهنگ و هنر و سینمای انقلاب و دفاع مقدس را دارند، در این زمینه کم و بیش فعال هستند، اما مشکل آن است که بسیاری از سازندگان فیلم‌های دفاع مقدسی و تشکل‌های ارزشی، نگاهی یک جانبه، سطحی و کم عمق به حوادث و رویدادها و شخصیت‌های دفاع مقدس دارند، از همین رو تعداد فیلم‌های ضعیف و متوسط منتصب به دفاع مقدس فراوان‌تر از آثار قوی و قدر سینمای دفاع مقدسی است.
یکی از مشکلات ساخت این دست آثار، به رقم حمایت‌های مادی و معنوی دغدغه داران سینمای دفاع مقدس، برای تولید آثار جنگی استفاده نادرست آنها از فیلمسازانی است که علاوه بر آنکه دفاع مقدس ایران اسلامی را به درستی نشناخته و درک نکرده‌اند، در زمینه تولید آثار جنگی صاحب دانش و تخصص نیستند. یکی از آثار مورد حمایت حوزه هنری و سازمان اوج که برای تولید آن از هیچ گونه حمایتی دریغ نکرده‌اند، فیلم با محتوا و ارزشمند دفاع مقدسی «تنگه ابوقریب» است.
این فیلم را بهرام توکلی سازنده آثار متنوع سینمایی کارگردانی کرده، با آنکه او سینما را در حد نیاز می‌شناسد و با سلیقه مخاطب هم آشنا است، اما به دلایل مختلف از جمله ضعف در داستان‌پردازی شخصیت‌سازی و موقعیت‌نمایی، فیلم ابوقریب در حد آثار برجسته دفاع مقدسی ساخته نشده، گرچه از منظر ساختار هنری و سینمایی این فیلمساز کوشیده تا فیلم دفاع مقدسی خود را که در این عرصه دارای پیشینه کاملی نیست با ترکیب قواعد و اصول سینمای داستانی و مستند بسازد، اما به دلیل پراکندگی و آشفتگی و ضعف مفرد در پرداخت موضوع ساخته او به توفیق شایسه نرسیده است.
موضوع اساسی تنگه ابوقریب که از نام فیلم هم هویدا است، لوکشین ابوقریب و اتفاق‌هایی است که در این فضا و توسط شخصیت‌ها باید شکل بگیرد، اما در فیلم توکلی ماجراها و به ویژه رخدادهای این تنگه، تحت شعاع نوعی سفر خسته کننده شخصیت‌های مختلف از میادین نبرد به میدان جدیدتر برای دفاع از کشور به نام تنگه ابوقریب است؛ در واقع این فیلم بیش از آنکه بازگو کننده آنچه در این تنگه روی می‌دهد که می‌توانست نوعی حماسه جنگی باشد، اما تبدیل شده به روایت ضعیفی که موضوعی بی داستان و شخصیت‌هایی ناکامل دارد. تماشاگر در این اثر شاهد چندین کارکتر مختلف است که پیوند و جایگاه مناسب ارتباطی و داستانی با یکدیگر ندارند. امکانات، توانایی‌ها و واقعیت‌هایی که صرف تولید تنگه ابوقریب شده به جای ساختن حماسه، حماسه‌ای از این واقعیت به دلیل کم کاری‌ها و ضعف‌ها به اثری متوسط و غیر جذاب تبدیل شده است.
به عبارتی همه چیز برای تولید یک فیلم خوب دفاع مقدسی مهیا بوده به جز تجربه و دانش لازم کارگردان، انتخاب نه چندان مناسب بازیگران، کش‌دار بودن ریتم کند فیلم و رویداد آخر که رسیدن دیر هنگام جماعت به تنگه ابوقریب است. در یک کلام آنکه تنگه ابوقریب می‌توانست هر نام دیگر به جز نام این فیلم را بر خود داشته باشد، چراکه بیشترین زمان فیلم صرف همراهی فیلمساز با شخصیت‌ها و حوادث فرعی است و در نتیجه حماسه تنگه ابوقریب که در دقایق پایانی فیلم محل گردهمایی رزمندگان است، از نگاه پرداخت داستانی و سینمایی مغفول مانده است.
گرچه تنگه ابوقریب در محفلی به نام جشنواره فیلم فجر مورد توجه قرار گرفت، اما این توجه بیش از آنکه حاصل امتیازهای این فیلم و از جمله برخی فضا سازی‌ها و جلوه‌های ویژه باشد، نتیجه نوعی نگاه سیاست مدار برای راضی کردن تولید کنندگان این فیلم بوده است. همچنین با آنکه بسیاری از شخصیت‌های فیلم همخوانی چندانی با انتخاب بازیگران آنها ندارد، اما با این حال تعدادی از آنها توانسته‌اند بخشی از توانایی‌ها خوب خود را در قالب نقش بر نمایش در آورند.
مطلب پایانی، با آنکه از نگاه مسئولان دولتی سینما و برخی دیگر از مدعیان سینمای ارزشی دوران ساخت فیلم‌های دفاع مقدسی به پایان رسیده و آنها از سازندگان این نوع آثار به هیچ شکل حمایت نمی‌کنند، همین اندازه که به همت تنی چند از فیلمسازن و ارگان‌ها به ساخت آثار انقلابی و دفاع مقدسی عنایت می‌شود شایسته احترام است. فیلم تنگه ابوقریب با تمام ضعف‌ها و کاستی‌ها در زمانه‌ای که فیلم جنگی ساخته نمی‌شد یا برخی بر اساس وظیفه شعاری مدیریتی به ساخت آنها اقدام می‌کنند، از منظر مضمون و محتوا قابل تامل و تعمق است.
داود کنشلو
یادآوری : درج مطالب در خبرگزاری حوزه های علمیه به معنای تایید یا رد آن از سوی این خبرگزاری نیست
