حجت الاسلام و المسلمین احمد شیخ بهایی استاد حوزه علمیه کرمان در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در کرمان، به مناسبت سالروز ازدواج امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) به تشریح این واقعه پرداخت و گفت: روز اول ذی الحجه روز ازدواج امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) است. ازدواج این دو بزرگوار می‎تواند برای ما درس باشد خصوصا در شرایط امروز.

توجه بزرگان و رجال آن زمان به ازدواج با حضرت زهرا (س)

وی افزود: از آنجایی که حضرت زهرا(س) فردی ممتاز در اسلام و در همه کمالات ظاهری و باطنی در اوج بود؛ روز به روز مورد توجه بیشتری قرار می‌گرفت و بسیاری از بزرگان و رجال و شخصیت‎های آن زمان به دنبال ازدواج با این بانو بودند، اما پیامبر اکرم (ص) به گونه‎ای برخورد می‌کردند که انگار نمی‌خواهند راجع به این موضوع صحبت شود. و در واقع حضرت زهرا را برای امام علی(ع) نگه داشته بودند.

حجت الاسلام والمسلمین شیخ بهایی در رابطه با خواستگارهای حضرت زهرا(س) گفت: خواستگار اول که در روایات نقل شده ابوبکر بود که رسول اکرم(ص) در جواب او فرمود: فاطمه هنوز کوچک است و تعیین همسرش با خدا است و من منتظر دستور هستم. بعد عمر آمد و همین جواب را گرفت. بعد از آن‎ها عبدالرحمن بن عوف و عثمان آمدند که از ثروتندمندان بودند و پیشنهاد مهریه‎های سنگین کردند که حضرت در جواب مشتی سنگریزه به دست گرفت و به سمتشان پاشید و به عبدالرحمن فرمود: خیال می‎کنی من به دنبال ثروتم که با ثروتت بر من فخر می‎کنی؟

وی ادامه داد: اصحاب رسول خدا(ص) فی الجمله فهمیده بودند که پیامبر(ص) تمایل دارد علی(ع) همسر فاطمه شود، ولی پیشنهادی از طرف علی (ع) نمی‎شد. روزی جمعی از اصحاب تصمیم گرفتند بروند و با حضرت صحبت کنند.  سلمان نقل می‎کند: عمر و ابوبکر و سعد بن معاذ برای پیدا کردن حضرت علی از مسجد خارج شدند و ایشان را در نخلستان یکی از انصار دیدند که با شتر آبکشی می‎کند و درختان خرما را آب می‎دهد. به حضرت گفتند: تو در همه کمالات برتری و وموقعیت و علاقه رسول خدا را به خود می‎دانی و ما فکر می‎کنیم فاطمه را برای تو در نظر گرفته است. چرا در این کار کوتاه می‎کنی؟ حضرت اشک در چشمانش حلقه زد و فرمود: به خدا سوگند همه خواستار فاطمه‎اند و من هم به این موضوع علاقه دارم و تنها چیزی که مرا از این موضوع بازداشته فقر و تهیدستی است.

خواستگاری حضرت علی (ع) از حضرت زهرا (س)

استاد حوزه علمیه کرمان ادامه داد: پیشنهادات به حضرت علی زیاد شد که شما بروید که پول و مال دنیا در نظر پیامبر بی ارزش است و شما در خواستگاری عجله کنید. حضرت قبول کردند و به منزل آمد، بدن را شستشو کرد و عبای تمیزی بر تن کرد و رفت که نزد پیامبر(ص) حاضر شود و بر در خانه ام سلمه حضور یافت و در زد. رسول اکرم(ص) فرمود: در را باز کنید، کوبنده در کسی است که خدا و رسول را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست دارند. در را باز کردند علی(ع) آمد داخل، حضرت نشستند ولی از خجالت سرشان را پایین انداخته بودند و تقاضایشان را نمی‎گفتند. ساعتی طول کشید تا اینکه پیامبر(ص) فرمود: یا علی گویا کاری داشتی که خجالت می‎کشی آن را بیان کنی. امیرالمومنین(ع) با نهایت ادب عرضه داشت: یا رسول الله پدر و مادرم به فدایت من در خانه شما بزرگ شده‎ام و بهتر از پدر و مادر در تربیت من کوشش کردی و اندوخته دنیا و آخرت من هستی. حال وقت این است که همسری انتخاب کنم و اگر صلاح بدانی دخترت فاطمه را به عقد من درآوری، سعادت بزرگی نصیب من شده است. رسول خدا(ص) که منتتظر این سؤال بود خوشحال شد و فرمود صبر کن از فاطمه اجازه بگیرم. به نزد فاطمه رفت  و فرمود: دخترم، علی را که می‎شناسی برای خواستگاری آمده، اجازه می‎دهی؟ فاطمه(س) از خجالت سکوت کرد و چیزی نگفت و پیغمبر سکوتش را علامت رضا دانست.

وی خاطر نشان کرد: این حیا و عفتی که بر فضا حاکم است و بی‌ارزش بودن مال و ثروت در دید پیامبر(ص) و امیرالمومنین(ع) مخصوصا در فضای جامعه‎ای که فقر عمومی و مشکلات اقتصادی به خاطر جنگ با دشمنان و هجرت از مکه و مدینه عادی نیست، برای ما درس است. امام علی(ع) از لحاظ مالی در فقر و تهیدستی به سر می‎برد  و با اینکه پدرو مادری هم نداشت که برای او پیش قدم شوند برای ازدواج با زهرا(س) اقدام کرد و در عین حیا و عفاف این موضوع را با پیامبر(ص) درمیان گذاشت.

میزان مهریه حضرت زهرا (س)

وی در ادامه در رابطه با مهریه حضرت زهرا گفت: پیامبر(ص) نزد امیرالمومنین(ع) بازگشت و با لبی خندان گفت: یا علی برای عروسی چیزی پس‌انداز کرده ای؟ منظور ایشان درمورد مهریه بود. امام علی(ع) فرمود: یا رسول الله شما که اطلاع داری همه ثروت من یک شمشیر، یک زره و یک شتر است. حضرت فرمود: تو مرد جنگ و‌ جهادی بدون شمشیر که نمی‌توانی جهاد کنی، شمشیر لازمه کار تو است. شتر هم  سرمایه کار اقتصادی تو است و با آن آب کشی می‎کنی و وضعیت اقتصادی خانواده‎ات را تامین می‎کنی و در مسافرت بارت را روی آن می‎گذاری. چیزی که می‎توانی از آن صرف نظر کنی زره است. من هم سخت نمی‎گیرم و به همان زره به عنوان مهریه زهرا بسنده می‎کنم. اینجا در باب مهر رسول اکرم با امیرالمومنین که دامادش است به توافقی می‌رسند در حد توان امیرالمومنین. نه اینکه چیزی نباشد و کلا مساله حذف شود و نه از آن طرف که بخواهند اضافی باشد. هست اما به حد امکانش هست.

حجت الاسلام و المسلمین شیخ بهایی به بشارت پیامبر(ص) به علی(ع) اشاره کرد و افزود: پیامبر(ص) فرمود: یا علی حال می‎خواهی یک بشارتی به تو بدهم؟ گفت بله. فرمود: قبل از اینکه بیایی جبرئیل نازل شد و فرمود یا محمد خدا تو را از بین مخلوقاتش پذیرفته و انتخاب کرده است و علی را برادر و وزیر تو قرار داده است و فاطمه را با او عقد بسته و مجلس ازدواجشان در عالم بالا در حضور فرشتگان برگزار شده است و خدا دو فرزند پاک و نجیب و طیب و طاهر عطا خواهد نمود. یا علی هنوز جبرئیل نرفته بود تو درب خانه را زدی.

برگزاری مراسم عقد

وی در رابطه با اجرای خطبه عقد گفت: حضرت به امام علی(ع) گفت به سمت مسجد بروید. امیرالمومنین(ع) حرکت کردند. در راه ابوبکر و عمر به حضرت رسیدند و پرسیدند و حضرت فرمود: رسول خدا دخترش را به من داده و حال می‎خواهد در حضور جمعیت خطبه عقد را جاری کند. پیامبر(ص) به بلال گفت مهاجر و انصار را در مسجد جمع کن همه جمع شدند و بعد مساله را برای همه اعلام کردند که جبرئیل نازل شده و پیام آورده که مراسم عقد علی و فاطمه در عالم بالا برگزار شده و من هم می‎خواهم این مراسم را در زمین انجام دهم. بعد پیامبر به علی فرمود خطبه را بخواند. امیرالمومنین خطبه را شروع کردند و به به وحدانیت خدا شهادت دادند و بر پیغمبر درود فرستادند و فرمودند: ای مردم خدا ازدواج را برای ما پسندیده و به آن ما را دستور داده است. مساله ازدواج را باید یک امر معنوی الهی تلقی کنیم وقتی این جنبه‎اش تقویت شود آنوقت آسان خواهد شد. حضرت ادامه دادند: ازدواج من و فاطمه را خدا مقدر کرده و بر آن امر نموده. رسول خدا فاطمه را به عقد من درآورده و زره را به عنوان مهریه  قبول کرده است. از حضرت بپرسید و شهادت بگیرید. همه سوال کردند و رسول خدا فرمود: آری.

وی افزود: بعد رسول اکرم دعا کردند که خداوند این ازدواج مبارک کند و محبت و دوستی بیاورد. مهم این است که ازدواج منشا عشق و محبت و دوستی است. بعد پیامبر(ص) به خانه بازگشت و به زن‎ها دستور داد برای فاطمه مراسم جشن و شادی برگزار کند. یکی از سفارش های پیامبر(ص) این است اگر کسی به خواستگاری دخترتان آمد اگر اخلاقش و دینش  را پسندید جواب رد ندهید که اگر جواب رد بدهید مفاسد بزرگ در عالم اتفاق می‎افتد و می‎بینیم که پیامبر اکرم(ص) به این مطلب را عمل کردند. با اینکه آن زمان هم ملاک ثروت و قدرت بود. ولی حضرت این‎ها را ملاک قرار ندادند و ‌با این مهری که زره بود نشان دادند که مهرهای سنگین اصلا به صلاح جامعه و مردم نیست. پیامبر فرمودند: بهترین زنان امت من کسانی هستند که زیبا و با مهریه کم باشند. امام صادق (ع) نیز فرمودند: بدی زن در این است که مهریه‎اش سنگین باشد. اینکه دائم مهریه‎ها بالا برود زندگی‎ها را سست می‎کند، محبت‎ها را از بین می‎برد، جوان‎ها را نسبت به ازدواج بی رغبت می‎کند و آمار ازدواج را پایین می‌آورد. با همان مهر ناچیزی که یک زره بود حضرت عقد را انجام داد و حتی به عنوان دین هم بر ذمه علی چیزی را قرار نداد.

تهیه جهیزیه برای حضرت زهرا (س)

استاد حوزه علمیه کرمان افزود: بعد از آن رسول خدا(ص) به امام علی(ع) فرمود: برو و زرهی که برای مهریه زهرا گذاشتی بفروش و پولش را بیاور تا با همان برای شما اسباب‌ خانه را فراهم کنم. حضرت رفتند و زره را فروختند و پول را آورد و پیامبر(ص) پول‎ها را به ابوبکر و سلمان و بلال داد تا برای فاطمه لوازم زندگی را بخرند و مقداری دیگر را برای خرید عطر و بوی خوش برای فاطمه داد و بقیه پول را به ام سلمه داد.

حجت الاسلام والمسلمین شیخ بهایی در رابطه با جهیزیه حضرت زهرا(س) خاطرنشان کرد: جهاز حضرت زهرا شامل یک پیراهن سفید، یک روسری بزرگ، یک حوله سیاه، یک تخت خواب، دو تشک از کتان، چهار بالشت، یک قطعه حصیر، یک آسیای دستی، یک کاسه مس، یک مشک چرمی برای آب کشی، یک تشت، یک کاسه برای شیر، یک ظرف برای آب خوردن، یک پرده پشمی، یک آفتابه، یک سبو، دو کوزه، یک پوست به عنوان فرش و یک عبا می‎شد.

وی ادامه داد: پیامبر اکرم شخصیت اول جهان اسلام است و دختر هم بهترین و باکمالترین دختران زمان بود. داماد هم که علم و کمال و شجاعتش برای همه روشن است. پس این ازدواج باید خیلی  تشریفات و شوکت و شکوه می‎داشت. لااقل پیامبر(ص) می‎توانست قرض کند و جهاز بیشتری و مطابق معمول همان روز فراهم کند و بگوید من پیامبرم و برای خودم شئونی قائلم و دخترم بهترین دختر جهان است پس باید احترامش را حفظ کنم. دامادم نیز که فرمانده لشکر است و باید وسایل آبرومندی ایجاد شود. اما آبرومندی را در این‌ها نمی‌بینند و متوجه ضرر و مفاسدی که اسراف در خرید جهاز و مهر است را می‎دیدند و می‌دانستند اگر مسلمانان گرفتار این مسائل شوند چه مشکلاتی اعم از کثرت طلاق‎ها، پیر شدن دخترها و پسرها، جرایم و جنایات و انواع فحشا و بیماری‎های عصبی در جامعه به دنبال دارد.

حجت الاسلام و المسلمین شیخ بهایی اظهار کرد: این ازدواج در حقیقت درسی است برای مسلمانان دیروز و امروز و تا آخر تاریخ. امیرالمومنین(ع) از آن‎ها نبود که بخواهد برای تهیه مال و ثروت و جهزیه مفصل ازدواج کند و اگر جهیزیه عروس یک چیزی کم داشت بخواهد زندگی را سیاه کند. امیرالمومنین امام است و می‎خواهد با افکار غلط مبارزه کند.

عروسی امام علی (ع) و حضرت زهرا (س)

وی در ادامه به ماجرای عروسی امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) اشاره کرد و افزود: این بحث ازدواج به معنای عقد حضرت بود. اما برای آن که عروسی صورت بگیرد. حضرت علی(ع) می‎فرماید: بعد از عقد یک ماه طول کشید و من خجالت می‎کشیدم با حضرت رسول(ص) در رابطه با فاطمه حرف بزنم. یک روز برادرم عقیل آمد و گفت: برادر ازدواج خوبی بود خوشحال شدم، ولی چرا خواهش نمی‎کنی تا عروسی بگیرند و به وسیله عروسی تو چشم ما روشن بشود؟ حضرت پاسخ داد: من هم تمایل دارم ولی خجالت می‌کشم. عقیل گفت: بیا به نزد پیامبر(ص) برویم. در راه ام ایمن همسر پیامبر را دیدند. ام ایمن گفت: من خودم با پیامبر صحبت می‎کنم. ام سلمه و‌ زن‎های دیگر هم باخبر شدند و با هم پیش پیامبر رفتند و موضوع را بیان کردند. رسول اکرم فرمود علی را بگویید بیاید. امام علی آمد و پیامبر به ایشان فرمود: علی جان میل داری همسرت را به منزل ببری؟ امیرالمومنین پاسخ داد: آری. پیامبر فرمود: مبارک باشد انشالله همین امشب یا فردا شب. و بعد دستور داد فاطمه را زینت کنند و اتاق را برایش فرش کنند تا مراسم عروسی برگزار شود. عروسی برگزار شد و به عنوان ولیمه گوشت و نان و خرما و کشک دادند که با اینکه جمعیت بالایی به عروسی دعوت شده بودند اما غذا به همه رسید و پیامبر(ص) دستور دادند باقی غذا را به فقرا و مستمندانی که نتوانسته بودند در میهمانی شرکت کنند بدهند.

وی افزود: این برای ما یک درس است که در برگزاری برنامه عروسی و ... خوب است غذا داده شود، ولی به گونه‎ای نباشد که با تشریفات و چشم و هم چشمی همراه باشد و نباید اسراف شود. بلکه باید به فقرا و مستمندان هم غذا داده شود. امروزه ما در خیلی از مجالسمان مانند حج، عروسی و عزا غذا می‎دهیم، اما متاسفانه در این جلسات اسراف می‎شود. باید طوری برنامه‎ریزی کنیم که همه غذایی که تهیه می‎شود استفاده شود و چیزی دور ریخته نشود و به فکر فقرا و مستمندان باشیم، خصوصا در شرایط اقتصادی امروز که بسیاری از آن‎ها نیازمند توجه ما هستند.

نگاه امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) به یکدیگر

استاد حوزه علمیه کرمان افزود: پیامبر اکرم(ص) از امام علی(ع) پرسید همسرت چگونه بود؟ پاسخ داد: بهترین کمک برای اطاعت خدا. یعنی ازدواج و همسر بهترین کمک برای اطاعت از خدا است و دین انسان را حفظ می‎کند. از فاطمه هم این سؤال را کرد که ایشان فرمود: بهترین شوهر است. این درسی است برای همه زوج‎های جوان که هرکدام همسر خود را بهترین و هدیه و امانت خدا بدانند و کمک هم باشند برای اطاعت خداوند.

حجت الاسلام و المسلمین شیخ بهایی در پایان خاطر نشان کرد: امیدواریم که این ماجرا درسی باشد برای همه جوانان ما و آن‎ها مساله ازدواج را جدی بگیرند و ملاک‌های اقتصادی را مهم نشمارند و ملاک اولشان دین و اخلاق باشد. درست که امروز به خاطر فضای اقتصادی بسیاری از مردم در گرفتاری هستند، اما این موضوع نباید مانع انجام یک امر و تکلیف الهی شود. مخصوصا در مسأله ازدواج  که خداوند وعده داده «إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِه».

گفتگو: محمدهادی سلطانمرادی