خبرگزاری «حوزه» در راستای انتشار نگاه فقه به مسائل نوپدید برش هایی از درس فقه الاداره حجت الاسلام والمسلمین سید صمصام الدین قوامی را منتشر می کند.
در جلد اول فقه الاداره ذکر شد که برای پردازش نظریه ابتدائا به مبانی بینشی و ارزشی اشاره می شود و بعد به روبنای روشی .
سازمان اسلامی یعنی اتحاد امامت و امارت
نظریه اتحاد امامت و امارت می تواند به عنوان نظریه سازمانی و سازماندهی اسلام مطرح شود زیرا جامعیت آن به گونه ای است که در برگیرنده تمامی ابعاد و زوایای سازمان اسلامی است، شالوده و شاکله آن به نحوی است که نه تنها یک مصداق برای سازمان اسلامی است، بلکه بیانگر مفهوم سازمان اسلامی است و اصولا سازمان اسلامی یعنی اتحاد امامت و امارت؛ لذا اگر پردازش خوبی از این نظریه داشته باشیم و حوصله در آن به خرج دهیم، شاهد خواهیم بود در حقیقت نظریه سازمان در اسلام را پردازش نموده ایم .
* مبانی بینشی طرح
امام منصوب رَبّ است
-امام را خداوند برای اداره امور مردم نصب می کند، بعد از آزمایش های سخت و این امامت، عهدی است که به نسل عادل می رسد نه ظالم، یعنی خدا امام را بر اساس شایستگی جعل و نصب می نماید، امام منصوب رب است، یعنی منصوب مالک و مدبر عالم.
وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتي قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمينَ.[1]
(به خاطر آوريد) هنگامى كه خداوند، ابراهيم را با وسايل گوناگونى آزمود. و او به خوبى از عهده اين آزمايشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پيشواى مردم قرار دادم!» ابراهيم عرض كرد: «از دودمان من (نيز امامانى قرار بده!)» خداوند فرمود: «پيمان من، به ستمكاران نمىرسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو كه پاك و معصوم باشند، شايسته اين مقامند)».
خانه خدا محل برکت و هدایت برای مردم جهان
-خداوند خانه خود را برای مردم وضع کرد و قرار داد این خانه محل برکت و هدایت برای مردم جهان است
إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَ هُدىً لِلْعالَمينَ.[2]
نخستين خانهاى كه براى مردم (و نيايش خداوند) قرار داده شد، همان است كه در سرزمين مكّه است، كه پر بركت، و مايه هدايت جهانيان است.
این خانه محلی امن است
- خداوند خانه خود را مرکز و مثابه و محل اجتماع مردم قرار داد، این خانه محلی امن است، مصلی و محل نماز است خداوندی که عهد امامت را با ابراهیم بست، با این امام و فرزندش عهد دیگری نمود که این خانه را تطهیر نمایند برای مردم طائف و عاکف و ساجد.
وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهيمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ.[3]
و (به خاطر بياوريد) هنگامى كه خانه كعبه را محل بازگشت و مركز امن و امان براى مردم قرار داديم! و (براى تجديد خاطره،) از مقام ابراهيم، عبادتگاهى براى خود انتخاب كنيد! و ما به ابراهيم و اسماعيل امر كرديم كه: «خانه مرا براى طوافكنندگان و مجاوران و ركوعكنندگان و سجده كنندگان، پاك و پاكيزه كنيد!»
امامت مسجد به ابراهیم ع
- خداوند که به ابراهیم ع امامت مسجد داده بود به او و خاندانش حکومتی عظیم و امارت هم داد حکومتی که بر مبنای کتاب و حکمت بود، یعنی امارتی قانون مند و حکیمانه و خردمندانه
أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنا آلَ إِبْراهيمَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ آتَيْناهُمْ مُلْكاً عَظيماً.[4]
يا اينكه نسبت به مردم [پيامبر و خاندانش]، و بر آنچه خدا از فضلش به آنان بخشيده، حسد مىورزند؟ ما به آل ابراهيم، (كه يهود از خاندان او هستند نيز،) كتاب و حكمت داديم؛ و حكومت عظيمى در اختيار آنها [پيامبران بنى اسرائيل] قرار داديم.
ابراهیم الگوی جاوید برای همگان
- ابراهیم که امامت و امارت را توامان از خدا دارد، یک الگوی جاوید برای همگان است الگوی امامت خانه خدا و امارت و حکومت مردم.
قَدْ كانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ في إِبْراهيمَ وَ الَّذينَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْكُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ كَفَرْنا بِكُمْ وَ بَدا بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ إِلاَّ قَوْلَ إِبْراهيمَ لِأَبيهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ وَ ما أَمْلِكُ لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ رَبَّنا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنا وَ إِلَيْكَ أَنَبْنا وَ إِلَيْكَ الْمَصيرُ.[5]
لَقَدْ كانَ لَكُمْ فيهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ مَنْ يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَميدُ.[6]
براى شما سرمشق خوبى در زندگى ابراهيم و كسانى كه با او بودند وجود داشت، در آن هنگامى كه به قوم (مشرك) خود گفتند: «ما از شما و آنچه غير از خدا مىپرستيد بيزاريم؛ ما نسبت به شما كافريم؛ و ميان ما و شما عداوت و دشمنى هميشگى آشكار شده است؛ تا آن زمان كه به خداى يگانه ايمان بياوريد!- جز آن سخن ابراهيم كه به پدرش [عمويش آزر] گفت (و وعده داد) كه براى تو آمرزش طلب مىكنم، و در عين حال در برابر خداوند براى تو مالك چيزى نيستم (و اختيارى ندارم)!- پروردگارا! ما بر تو توكّل كرديم و به سوى تو بازگشتيم، و همه فرجامها بسوى تو است!
(آرى) براى شما در زندگى آنها اسوه حسنه (و سرمشق نيكويى) بود، براى كسانى كه اميد به خدا و روز قيامت دارند؛ و هر كس سرپيچى كند به خويشتن ضرر زده است، زيرا خداوند بىنياز و شايسته ستايش است!
مامور بودن پیامبر اسلام به الگو گیری از آیین ابراهیم
- پیامبر اسلام مامور به تبعیت و الگو گیری از آیین ابراهیم است در امامت و امارت.
ثُمَّ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهيمَ حَنيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكينَ.[7]
سپس به تو وحى فرستاديم كه از آيين ابراهيم- كه ايمانى خالص داشت و از مشركان نبود- پيروى كن!
پیشتازی پیامبر درالگو گیری از ابراهیم
- پیامبر در این الگو گیری از ابراهیم از همه پیشتاز تر است وبه او نزدیک تر است
إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهيمَ لَلَّذينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِيُّ وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ اللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنين.[8]
سزاوارترين مردم به ابراهيم، آنها هستند كه از او پيروى كردند، و (در زمان و عصر او، به مكتب او وفادار بودند؛ همچنين) اين پيامبر و كسانى كه (به او) ايمان آوردهاند (از همه سزاوارترند)؛ و خداوند، ولىّ و سرپرست مؤمنان است.
پیامبر اسلام الگوی جهانیان در امامت وامارت
- پیامبر اسلام خود الگو برای جهانیان است در الگوگیری از ابراهیم در امامت وامارت.
لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثيراً.[9]
مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نيكويى بود، براى آنها كه اميد به رحمت خدا و روز رستاخيز دارند و خدا را بسيار ياد مىكنند.
(ادامه دارد)
[1] . البقرة : 124
[2] . آلعمران : 96
[3] . البقرة : 125
[4] . النساء : 54
[5] . الممتحنة : 4
[6] . الممتحنة : 6
[7] . النحل : 123
[8] . آلعمران : 68
[9] . الأحزاب : 21
