سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»»، به مناسبت سالگرد ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین محمد خردمند، کارشناس پاسخ به شبهات مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام) به موضوع خطّ امام، شاخص ها و رمز محبوبیت خطّ امام پرداخته است.
* تعریف خطّ امام چیست؟
با سلام و درود فراوان به شهیدان انقلاب اسلامی اگر بخواهیم در یک کلام، خط امام را مشخص کنیم می توانیم بگوییم: خطّ امام همان راه نورانی است که حضرت امام خمینی رضوان الله علیه پیمود و باعث فروپاشی نظام ستم شاهی و بیداری اسلامی در ایران و در سراسر جهان اسلام شد و روح گرایش به خدا، دین، معنویت و مقاومت در برابر استکبار و بلکه امید به زندگی و موفقیت را در همه کشورها زنده کرد. او به خدای حکیم و کریم از صمیم قلب ایمان کامل و صد در صدی داشت و هیچ شک و تردیدی نداشت و در راه خدا خالصانه و مجاهدانه کوشید و بلکه سراسر زندگیش ایمان بود و امید و حرکت و جهاد.
* با توجه به آنکه استاد شهید مطهری سالها نزد امام خمینی تحصیل کرده و حضرت امام هم شخصیت و آثار ارزنده او را بارها تأیید کرده و به عنوان تئوریسین بزرگ انقلاب اسلامی شناخته می شود آیا در مورد خطّ امام مطلبی بیان کرده است؟
بله. هرچند استاد شهید، عنوان و اصطلاح "خطّ امام" را استعمال نکرده ولی حقیقت خطّ امام و ویژگیهای آن را بخوبی توضیح داده. به طور مثال استاد مطهری در سخنرانی "مفهوم آزادی عقیده" که در تاریخ 2/ 11/ 1357 ش. یعنی ده روز قبل از ورود امام خمینی به ایران و بیست روز قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران ایراد کرده و در کتاب "آینده انقلاب اسلامی ایران" منتشر شده؛ خاطره جالبی مطرح کرده که در این زمینه بسیار راهگشا است. او بعد از یادآوری اینکه دست کم دوازده سال در محضر امام خمینی تحصیل کرده ام، چنین افزوده است: در سفری که به پاریس رفتم چیزهایی از روحیه این مرد کشف کردم که نه تنها بر ایمان من بلکه بر حیرت من افزود. وقتی که برگشتم رفقا پرسیدند: چه دیدی؟ گفتم چهار تا «آمَنَ» دیدم. بعد استاد این چهار تا «آمَنَ» (: 1- «آمَنَ بِهَدَفِهِ» 2- «آمَنَ بِسَبیلِهِ» 3- «آمَنَ بِقَوْمِهِ» و 4- «آمَنَ بِرَبِّهِ») را به صورت مختصر توضیح داده و در مورد آخری که از همه مهمتر است چنین نوشته است:
در جلسه خصوصی ایشان به من گفت: «فلانی این ما نیستیم [که این نهضت را ایجاد کرده ایم،] من دست خدا را حس می کنم.» آدمی که دست خدا و عنایت خدا را حس می کند و در راه خدا قدم برداشته، مصداق آن اصل قرآنی است: انْ تَنْصُرُوا اللَّهَ ینْصُرْکمْ. تو اول یک قدم به طرف خدا بردار، خدا به تو عنایت می کند. آیه دیگر: انَّهُمْ فِتْیةٌ آمَنوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدًی. وَ رَبَطْنا عَلی قُلوبِهِمْ اذْ قاموا. راجع به اصحاب کهف می گوید جوانمردانی بودند، به پروردگارشان ایمان آوردند، اعتماد و تکیه کردند، خدا هم بر بینش آنها افزود. آنها برای خدا قیام کردند، ما هم دل آنها را محکم کردیم. این را من در این مرد می بینم. برای خدا قیام کرده و خدای متعال یک قلب قوی به این مرد داده که اصلا تزلزل، ترس، بیم در این دل راه ندارد. اطبای فرانسه اخیرا قلب این پیرمرد 78 ساله را- که پانزده سال است حد اقل دچار جنگ اعصاب است و جوانی آن چنان برومند را در یک سال و نیم پیش از دست داده- معاینه کردند گفتند قلب جوان بیست ساله است.
* به نظر استاد، این ایمان چگونه پدید آمده است؟
از قضا در ادامه مطلب استاد مطهری پرسش و پاسخی مطرح کرده که در این زمینه راهگشاست: استاد پرسیده است: آمَنَ بِرَبِّهِ، چرا؟ و در پاسخ چنین افزوده است:
چون در راه خدا قدم برداشته و حال که در راه خدا قدم برداشته؛ آنچه که قرآن وعده داده، در پسِ تجربه دریافته است. قرآن وعده داده که برای خدا قیام کنید، برای خدا عمل کنید، برای خدا بجنبید، آن وقت عنایات خدا را احساس می کنید. در خانه ات بنشینی، خدا را نمی بینی، عنایت خدا را نمی بینی. ساکت باشی خدا را نمی بینی، عنایات خدا را نمی بینی ،حرکت کن، برای خدا هم حرکت کن، آن وقت است که خدا را می بینی و عنایات خدا را لمس می کنی. آدمی که به امید خدا و برای خدا حرکت کرده و عنایات خدا را دائما به چشم دل می بیند آیا او از تهدید کارتر می ترسد؟ و لو این که شوروی را هم ضمیمه خودش کند که ما با شوروی روی این دولت توافق کردیم. امَنَ بِرَبِّهِ. به پروردگار خودش ایمان دارد. به یکی از مقامات که زمانی با من صحبت می کرد گفتم آیا هیچ کس باور می کند که این مردی که روزها می نشیند این اعلامیه های آتشین را می دهد سحرها اقلا یک ساعت با خدای خودش راز و نیاز می کند و اشکهاست که دائما جاری است؟! هیچ کس باور نمی کند.
فرزندحضرت علی است و علی وار عمل می کند: هُوَ البَکاءُ فِی الْمِحْرابِ لَیلًا هُوَ الضَّحّاک اذَا اشْتَدَّ الضَّرابُ
شاعر درباره علی(ع) گفته است: در میدان جنگ به روی دشمن لبخند می زند، در محراب عبادت در حالی که به خدای خودش توجه دارد اشک می ریزد؛ و ما نمونه اش را در این مرد داریم می بینیم. کسی باور نمی کند که این فردی که در روزها این چنین اعلامیه های آتشین می دهد شبها با خدای خودش چه عوالمی دارد! چه راز و نیازی دارد! چه اشکها می ریزد! یک چنین اراده ای با تهدید جناب کارتر هیچ وقت متزلزل نمی شود.. ..
* رمز محبوبیت خطّ امام چیست؟
به نظر می رسد که علاقه فوق العاده مردم در دوران مبارزه و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به حضرت امام خمینی به خاطر این بود که بخوبی دریافتند و باور کردند که او یک عالم ربانی به تمام معنای کلمه است که خالصانه در راه خدا جهاد می کند و بدرستی دانستند که راه و روش او عبارت است از اسلام ناب محمدی.
مردم در دوران مبارزات انقلاب اسلامی شعارهای بسیار پرمعنا و تأمل برانگیزی داشتند که این ارتباط عمیق و سرنوشت ساز بین امام و امت را آشکار می کرد: مردم با هزار شور و ایمان و از عمق جان فریاد می زدند و این شعار و سرود را سر می دادند:
"انقلابی ترین مرد جهان است؛ آیت الله خمینی
او فرستاده صاحب زمان است؛ آیت الله خمینی"
اگر به جایگاه بلند امامت و مسأله مهدی موعود (عج) در نظر شیعه توجه کنیم، ژرفای این شعار شورانگیز و سرشار از معرفت و شعور که "او فرستاده صاحب زمان است." بیش از پیش روشن می شود. گفتنی است که این فقط مردم کوچه و بازار نبودند که این چنین عاشقانه به امام خمینی ابراز علاقه می کردند بلکه نخبگان نیز چنان تعابیری به کار می بردند که انسان را شگفت زده می کند. به عنوان مثال شما تجلیل فوق العاده امام خمینی نسبت به استاد شهید مطهری را بعد از شهادت ایشان شنیده اید ولی شاید نشنیده باشید که استاد مطهری درباره امام خمینی، کلامی زرین و استثنایی دارد که در طول عمرش درباره هیچ کس دیگری هرگز چنین نگفته است.
* آن سخن چیست؟
به عنوان مقدمه توجه بفرمایید که کتاب نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر در شمار آخرین آثار قلمی شهید آیت اللَّه مطهری است و چاپ اول آن در سال 1357 مقارن با فاجعه جمعه سیاه 17 شهریور منتشر شده است. البته بنا بود مطالب کتاب "نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر" در یک اجتماع بزرگ مردمی در شب نیمه شعبان 1398 هجری قمری (1357 هجری شمسی) در زمانی که اولین شعله های انقلاب اسلامی افروخته می شد، به صورت یک خطابه ایراد شود ولی به علت ممانعت پلیس شاهنشاهی، آن اجتماع برقرار نشد و آن خطابه ایراد نگردید و البته تظاهرات و جنگ و گریزی با پلیس توسط جوانان مسلمان انقلابی انجام پذیرفت. بعداً استاد شهید مطالب آن خطابه ایراد نشده را به رشته تحریر درآورد.
استاد شهید در این اثر، عبارتی بسیار تأثیرگذار و فراموش نشدنی در مورد امام خمینی دارد به این صورت:. .. آن «سفر بُرده» که صدها قافله دل همره اوست، نام او، یاد او، شنیدن سخنان او، روح گرم و پرخروش او، اراده و عزم آهنین او، استقامت او، شجاعت او، روشن بینی او، ایمان جوشان او که زبانزد خاص و عام است، یعنی جان جانان، قهرمان قهرمانان، نور چشم و عزیز روح ملت ایران، استاد عالی قدر و بزرگوار ما حضرت آیت اللَّه العظمی خمینی حسنه ای است که خداوند به قرن ما و روزگار ما عنایت فرموده و مصداق بارز و روشن انَّ لِلَّهِ فی کلِّ خَلَفٍ عُدولًا ینْفونَ عَنْهُ تَحْریفَ الْمُبْطِلین است.. ..
دانستنی است که سخن استاد، بیانگر احترام ویژه ایشان به شخصیت امام خمینی است و نباید پنداشت که این مطالب احساسات زودگذر و سطحی است زیرا استاد مطهری این مطالب را چند ماه قبل از شهادت و در دوران کمال خویش بیان کرده و بر اساس دهها سال فعالیت و تدریس و مبارزه نوشته است.
* شاخص های خط امام کدام است؟
مقام معظم رهبری همواره معیارهای اساسی خط امام را به روشنی ترسیم کرده اند و از جمله در حرم امام خمینی (ره) در تاریخ ۹۴/۳/۱۴ مهمترین اصول خطّ امام خمینی را برشمردند و هفت ویژگی اساسی خطّ امام را توضیح دادند که به طور خلاصه عبارت است از:
- اثباتِ اسلام ناب محمدّی و نفی اسلام آمریکایی
- اعتماد به صدق وعده ی الهی، و بی اعتمادی به قدرتهای مستکبر و زورگوی جهانی
- اعتقاد به اراده ی مردم و نیروی مردم، و مخالفت با تمرکزهای دولتی
- طرف داری جدّی و حمایت از محرومان و مستضعفان و مخالفت با اشرافیگری و طرف داری از عدالت اجتماعی
- طرف داری جدّیِّ از مظلومان جهان و دشمنی با مستکبران
- طرفداری از استقلال کشور و ردّ سلطه پذیری
- وحدت شیعه و سنی و همچنین وحدت اقوام.
البته همان طور که مقام معظم رهبری تصریح کرده است اصول خطّ امام منحصر به این موارد نیست ولی این هفت مورد، از شاخص های مهمّ و اساسی است.
* به نظر شما ویژگی مشترک این اصول هفتگانه چیست؟
این اصول دست کم دو ویژگی مشترک دارند:
1- همگی یقینی هستند به این معنا که هیچ تردیدی در آن نیست و جزو بینات و اصول روشن و محکمات خطّ امام است و جزو متشابهات و ظنون نیست.
2- اینها مستند است و خواب و خیال و پندار نیست و حضرت امام خمینی این اصول را بارها و به صورت مکرر در سخنان و پیام هایشان یادآور شده اند.
در نتیجه به راحتی می توان با مراجعه به صحیفه امام و نرم افزار مجموعه آثار امام خمینی و جستجوی کلید واژه هایی مانند "اسلام ناب محمدّی"، "اسلام آمریکایی"، "استکبار"، "استقلال" و. .. به ده ها و صدها مطلب ارزنده و نورانی از حضرت امام دست یافت.
پی نوشت ها
1-لازم به ذکر است استاد محمد خردمند در کارنامه علمی آثاری چون شهید مطهری ؛ مرزبان بیدار و درسنامه پیشگیری از جرم ؛ و مقالات متعدد به ثبت رسانده است
2 - سوره محمد (ص)، آیه 7.
3 - (سوره کهف، آیه 13- 14.)
4 - مقصود آیت الله شهید سید مصطفی خمینی است.
5 - بنگرید به: مجموعه آثار شهيد مطهري ج24 (آينده انقلاب اسلامى ايران)، ص 132- 134.
6- مجموعه آثار شهيد مطهري ج24 (نهضتهاى اسلامى درصد ساله اخير)، ص 83.
